Harcırah ödemelerinde memurun harcırah hesabında esas tutulacak aylıklar
6245 sayılı Kanun’un “Harcırah hesabında esas tutulacak aylıklar” başlıklı 7’nci maddesi;
“Harcırahın verilmesinde memurun fiilen almakta olduğu aylık (Kurumların 1-4’ncü derecelerdeki
kadrolarında bulunanlardan kazanılmış hak aylık dereceleri daha düşük olanların işgal etmekte
oldukları kadro) derecesi esas alınır. Hizmetlilerin harcırahı, aldıkları aylık ücret veya ödeneklerine; gündelik ile çalışanların harcırahı da gündeliklerinin 30 katına en yakın memur aylık tutarı üzerinden hesaplanır. Şu kadar ki (Ödenek mukabili çalışanlar hariç) bunların harcırahları hiçbir suretle 4’üncü derecedeki memurlara verilen miktarı geçemez.
Terfi suretiyle atananların harcırahı, terfi ettikleri aylık derecesi üzerinden ödenir.”
Hükmüne amirdir.
Yukarıda yer verilen 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 7’nci maddesi uyarınca harcırah ödenmesinde, ilgili personelin fiilen aylık almakta olduğu derecenin esas alınması gerektiği hükme bağlamıştır. Zira 2562 sayılı Yasa ile yapılan düzenleme ile kadro aylığı uygulamasından vazgeçilmiş ve bu uygulama yerine harcırah hesabında memurun fiilen aylık almakta olduğu derecesinin esas alınması öngörülmüştür.
Hizmetlilerin harcırahı ise, aldıkları aylık ücret veya ödeneklerine; gündelik ile çalışanların harcırahı da gündeliklerinin 30 katına kıyas yoluyla en yakın memur aylık tutarı üzerinden hesaplanmakla birlikte, ödenek mukabili çalışanlar hariç (belediye başkanı gibi) hizmetlilere ödenecek harcırah miktarının 4’üncü derecedeki memurlara verilen miktarları aşmayacağı maddede belirtilmiştir. Dolayısıyla bunlara, 1-3 dereceli memurlar için öngörülen harcırahın ödenmemesi gerekmektedir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre aylık ifadesi, anılan Kanunun 147’nci maddesi uyarınca, memurlara hizmetlerinin karşılığında, kadroya dayanılarak ay itibarıyla ödenen paraya karşılık gelmektedir. Söz konusu Kanunda, kadro derecesi, görev aylığı derecesi, kazanılmış hak aylığı derecesi gibi ifadelere yer verilmekle birlikte, 6245 sayılı Kanun kapsamına giren personel için, memurun fiilen aldığı aylık derecesi ne ise bu derece üzerinden harcırah hesaplamalarının yapılması gerekmektedir.
Nitekim 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun Ek 1 maddesi “Bu Kanunda, “kadro derecesi” veya “kadro aylık dereceleri” olarak geçen ibareler, 7’nci maddenin birinci fıkrasında yer alan esaslar çerçevesinde uygulanır.” şeklinde hükme bağlanmak suretiyle bu hususa açıklık getirilmiştir.
Konuyla bağlantılı olarak Hazine ve Maliye Bakanlığınca hazırlanan 18 Seri No’lu Harcırah Kanunu Genel Tebliği’nde de bu hususta açıklamalara yer verilmiş ve yukarıda yer verilen hususlara dikkat çekilmiştir. Dolayısıyla, Bütçe Kanunu eki (H) cetvelinde göstergelere ait kadrolar ile aylık/kadro derecesi ibareleri ve karşı sütunda da gündelik tutarları yer alsa da anılan cetvelde yer alan söz konusu ifadelerin fiilen aylık alınan derecesi şeklinde yorumlanması gerekmektedir.
Harcırahın verilmesinde esas alınacak derece, memurun fiilen almakta olduğu aylık derecesine ait olduğuna yönelik yukarıda yer verilen Kanun maddesinin iki istisnası bulunmakta olup, söz konusu maddede yer aldığı üzere, bunlardan ilki 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 68’nci maddesinin (B) bendi hükmü çerçevesinde yapılan atamalar olup, bu kapsamda kurumların 1-4’üncü derecedeki kadrolarına atanmış olanların, kazanılmış hak aylık dereceleri kadro derecelerinden daha düşük olsa bile bunların kadro derecelerinin esas alınması gerekmektedir. Ancak 199 sayılı KHK ile yapılan değişiklikle bu şekilde atanalara da kadro dereceleri üzerinden aylık ödendiği için, yapılan bu düzenleme maddenin esasına yönelik bir değişiklik olmadığını ve hatta söz konusu istisnai hükmünün uygulanmasına da gerek kalmadığı söylenebilir.
Diğer bir istisnai durum ise, maddenin son fıkrasında yer almakta olup, bu düzenleme uyarınca, terfi suretiyle yapılan atamalara ait olup, harcırah verilmesini gerektiren olay sırasında, yeni atandıkları derecenin henüz aylığını almamış olsalar bile ilgili personele terfi ettikleri derece üzerinden harcırah verilmesi gerektiği madde metninde yer almaktadır. Hazine va Maliye Bakanlığınca da yukarıda yer verilen açıklamalar doğrultusında görüşler verildiği anlaşılmıştır. Açıklandığı üzere, 6245 sayılı Kanun’un 7’nci maddesinin birinci fıkrasında, harcırahın verilmesinde memurun fiilen almakta olduğu aylık derecelerinin esas alınacağı genel kural olarak hükme bağlanmış, aynı maddenin son fıkrasında ise, terfi suretiyle atananların harcırahının, terfi ettikleri aylık derecesi üzerinden ödeneceği belirtilerek söz konusu genel kurala bir istisna getirilmiştir. Kazanılmış hak aylık derecesi yükseltilenlere, yeni aylıklarına müstahak bulundukları tarihten itibaren bu dereceler dikkate alınmak suretiyle harcırah ödenmesi gerekmektedir. Bu nedenle, harcırahın, sadece terfi suretiyle atamalarda terfi edilen aylık derece üzerinden, bunun dışındaki durumlarda ise fiilen alınmakta olunan aylık dereceler üzerinden hesaplanması gerekmektedir. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın kamu idarelerine yönelik açıklayıcı görüş yazılarında da konunun genel olarak bu şekilde ifade edildiği görülmüştür.
Bu bağlamda, vekâleten yapılan görevlendirmelerde de vekâlet edilen görev üzerinden gündelik hesaplanmasına imkân bulunmadığı değerlendirilmektedir. Aynı şekilde, tedviren görevlendirme durumlarında da fiilen aldıkları aylık derecesine göre harcırah ödenmesi gerekmekte olup, tedviren yürütülen görev üzerinden harcırah verilmesi hukuken mümkün değildir.
Nitekim konuyla bağlantılı olarak Sayıştay 5’inci Dairesince verilen 18.11.2003 tarihli, 10471 sayılı Kararda da; 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 7’nci maddesinde yer alan, “Harcırahın verilmesinde memurun fiilen almakta olduğu aylık (Kurumların 1-4’üncü derecelerdeki kadrolarında bulunanlardan kazanılmış hak aylık dereceleri daha düşük olanların işgal etmekte oldukları kadro) derecesi esas alınır.” hükmü uyarınca; Vali yardımcılığı kadrosuna vekâlet eden kaymakamın harcırahının, kendi kadro derecesine göre hesaplanması gerekirken vali yardımcılığı kadro derecesine göre hesaplanması sonucu fazla ödenen tutarın sorumlulara ödettirilmesine karar verildiği görülmüştür.
Kaynak: Ticaret Bakanlığı 100 soruda harcırah rehberi
