Disiplin Soruşturmasında Soruşturmacı Görevlendirilmesi
Devlet Memurları Kanununda disiplin soruşturmasına ilişkin çeşitli açıklamalar yapılmakla birlikte soruşturmada görev yapacak olanların taşıyacakları şartlara ilişkin herhangi bir açıklama ilgili kanunda yapılmamıştır.Disiplin soruşturmasında görevlendirilecek olan soruşturmacıların muhakiklerin hangi şartları taşımaları gerektiği Danıştay Başkanlığı tarafından çeşitli zamanlarda verilen kararlar doğrultusunda belirlenmiştir.Bu yazımızda danıştay kararları çerçevesinde soruşturmalarda muhakkik görevlendirilmelerinde dikkat edilmesi gereken hususları açıklamaya çalışacağız.
Disiplin Soruşturmasını Yürüten Kişi Hakkında Soruşturma Yapılan Kişiye Denk veya Üst Unvanda Olmak Zorundadır
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda disiplin soruşturmasını yapacak kişilerin kimler olacağı konusunda açık hüküm olmamakla beraber soruşturmacının soruşturulan kişinin üstü, bu mümkün değilse dengi statüsünde olan muhakkikçe yürütülmesi gerektiği yargısal içtihatlarla kabul edilmiştir.Bu nedenle örneğin müdür kadrosunda bulunan bir kişinin soruşturması en az müdür kadrosunda olan bir kişi tarafından veya üstü pozisyonda olan bir kişi tarafından yürütülmesi gerekmektedir.(Danıştay 12. Dairesinin 26/09/2013 tarih ve E:2010/5479, K:2013/6665 sayılı Kararı)
Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulunun 14.03.1986 tarihli ve K.N:1986/18, EN:1985/141 sayılı kararında; "...5442 sayılı İl İdaresi Kanununun 9.maddesinin (d) fıkrasında Valilerin, Bakanlıkların il teşkilatında yer alan daire ve kurumların ayrı ayrı denetim ve teftişlerini yapabileceklerini veya memurları vasıtasıyla yaptırabilecekleri belirtilmiş ise de; valilere tanınan bu yetkinin hakkında soruşturma yapılacak memurun görevi, unvanı, soruşturma yapılan olayın ve mesleğin özellikle dikkate alınarak kullanılması zorunludur. Vali tarafından görevlendirilen soruşturmacıların memurluk görev ve derecelerinin, haklarında soruşturma yapacakları memurlardan üst ya da hiç olmazsa aynı düzeyde olmasının idare hukuku ilkeleri bakımından ve memuriyet güvencesi yönünden önem taşıyacağı kuşkusuzdur.", denilerek açıkça denklik ilkesi kabul edilmiştir
Komisyon Marifeti İle Yapılan Soruşturmalarda Tüm Komisyon Üyeleri Hakkında Soruşturma Yapılana Denk veya Üstü Pozisyonda Olmalıdır
Bazı durumlarda disiplin soruşturmaları komisyon marifetiyle yapılabilmektedir.Komisyonla yapılan soruşturmalarda sıklıkla yapılan hatalardan birisi komisyon başkanının üst veya denk olan kadrolardan seçilmiş olmasına rağmen diğer üyelerin hakkında soruşturma yapılan memurun altı ünvanlardan seçilmesi durumunda yaşanmaktadır.Yazımızın yukarıda yer alan kısmında anlattığımız durum soruşturmanın komisyonla yapılması halinde tüm üyeler içinde geçerlidir.Örneğin Müdür hakkında yapılan bir soruşturmada şef unvanında olan bir kişi komisyon üyesi olamaz .(Danıştay 12. Dairesinin 26/09/2013 tarih ve E:2010/5479, K:2013/6665 sayılı Kararı)
Soruşturmacı Olacak Kişi Soruşturma Konusuna Hakim Kişiler Arasından Atanmalıdır.
Yapılan soruşturmanın sağlıklı yürütülmesi hakkında soruşturma yapılan kişinin lehine veya aleyhine olan tüm delillerin incelenip karara bağlanması açısından özellikle bazı konularda yapılan soruşturmalarda konuya hakim kişilerin görevlendirilmesi önem arz etmektedir.Örneğin bir ihale dosyası ile ilgili yapılan işlemler hakkında ihale konusunda hiç bilgisi olmayan bir kişinin görevlendirilmesi eksik soruşturmaya sebep olabilecektir.
Soruşturmacı Atayacak Disiplin Amiri, Kendisine Eşdeğer Görevdeki Bir Kişiyi Soruşturmacı Olarak Atayamaz.
Soruşturmacı disiplin amirleri veya atamaya yetkili amirler tarafından atanabilir.Disiplin amiri konumunda olan bir müdür başka bir müdürü soruşturmacı olarak atayamaz.Bu gibi durumlarda soruşturmacının üst disiplin amiri tarafından atanması gerekmektedir.Ancak disiplin amiri olan bir müdürün müdür yardımcısı veya şefi soruşturmacı olarak atamasında bir sıkıntı bulunmamaktadır.
Soruşturma Konusunun Tarafı Olan Kişiler Soruşturmacı Olarak Atanamaz
Soruşturma konusu fiilin mağduru konumunda olan veya soruşturulan kişi ile husumeti bulunan kişi, soruşturmacı olarak atanamaz.Soruşturma konusu olayın tarafı olan kişilerin soruşturmayı yürütmesi soruşturmanın düzgün yapılmasına engel olabilir.Bu nedenle soruşturmaya taraf olan kişiler soruşturmacı olarak atanmış ise bu durumu kendisini görevlendiren disiplin amirine derhâl bildirmeli ve bu durumu tespit eden disiplin amiri yeni bir soruşturmacı atamalıdır.
Disiplin Amiri Kendisi Soruşturma Yaparak Disiplin Cezası Veremez
Disiplin amirinin hem soruşturmacı olarak soruşturmayı yürütmesi hemde kendi düzenlediği rapora istinaden memura disiplin cezası vermesi Danıştay tarafından her zaman disiplin cezasının iptaline neden olan durumlardan birisi olarak görülmüştür.Bu nedenle disiplin amiri disiplin soruşturmasını ayrı bir soruşturmacının yürütmesini sağlamak üzere soruşturmacı görevlendirerek soruşturma yaptırmalıdır.
Konuya ilişkin daha önceki yıllarda verilmiş olan bir danıştay kararında hem soruşturmacı hemde disiplin amiri durumundaki kişi tarafından verilen ceza iptal edilmiştir.
."01.10.2009 tarihli ve 613 sayılı soruşturma emri ile ilçe tarım müdürü vekilinin muhakkik olarak görevlendirildiği, muhakkik olarak soruşturmayı yürüten müdür vekilinin, soruşturma sonunda da disiplin amiri sıfatıyla dava konusu cezayı verdiği görülmektedir. Bu durumda; hukuki güvenlik ilkesine aykırı olarak disiplin soruşturmasını yapan ile cezayı tesis edenin aynı kişi olduğu görüldüğünden, dava konusu işlemde hukuka uyarlık, temyize konu mahkeme kararında ise hukuki isabet bulunmamaktadır.(Danıştay 12. Daire Başkanlığı 2015/1975 E. , 2017/3074 K.)
Soruşturmacı Olarak Görev Yapanlar Soruşturma Raporunda Getirmiş Oldukları Tekliflerden Dolayı Sorumlu Tutulamaz
Mahkeme kararlarının çoğunda disiplin cezalarının hazırlayıcı işlemi niteliği taşıyan soruşturma raporlarının kesin ve yürütülebilir nitelikte işlemler olmaması nedeniyle idari davaya konu edilemeyeceği belirlenmiştir.
Bu bakımdan, soruşturmacıların, soruşturmayı yürütürken yanlı, kasıtlı veya görev gereklerine aykırı davranmadıkları sürece, soruşturma sırasında elde ettikleri delillere göre oluşan görüşleri nedeniyle sorumlu tutulmasının hukuken kabul edilebilir olmadığı açıktır
Soruşturmacıların getirdikleri teklif nedeniyle sorumlu tutulamayacağı, soruşturma raporundan doğan bir zararın söz konusu olamayacağı hakkında verilmiş olan Danıştay 8. Dairesinin 13.6.2012 tarihli ve E:2010/4870, K:2012/5019 sayılı Kararı bulunmaktadır.
