Köy muhtarının, yatırımcı şirket ortaklarıyla bağının bulunduğu hususu ile kahve sahibi ve davacı köylülerin ilanın yapılmadığına ilişkin beyanları birlikte değerlendirildiğinde, uyuşmazlık konusu "ÇED Olumlu Kararı"nın her türlü şüpheden uzak bir biçimde usulüne uygun olarak ilan edilmediği hakkında.

T.C.

D A N I Ş T A Y

ALTINCI DAİRE

Esas No : 2022/7727 Karar No : 2022/9117

TEMYİZ EDEN (DAVACILAR) : 1- ..., 2- ...

VEKİLLERİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVALI) : Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği

Bakanlığı

VEKİLİ : ., Hukuk Müşaviri

İSTEMİN KONUSU : Isparta 2. İdare Mahkemesinin 17/08/2022 tarih ve E:2022/689, K:2022/759 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:

Dava Konusu İstem: Isparta İli, Sütçüler İlçesi, Yeşilyurt Köyü mevkiinde bulunan ve ... Mermer Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. uhdesindeki ... sicil numaralı mermer madenine ilişkin kapasite artışı projesi için verilen 18/05/2018 tarih ve 5088 sayılı "ÇED Olumlu" kararının iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti: Temyize konu kararda; ... Mermer Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. uhdesindeki ... (ER:.) sicil numaralı mermer madenine ilişkin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünce alınan 18/05/2018 tarih ve 5088 sayılı "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararının, 04/06/2018-19/06/2018 tarihleri arasında Yeşilyurt Köyü köy kahvehanesinde panoya asılarak ilan edildiği, Isparta Valiliğince 28/05/2018-12/06/2018 tarihleri arasında valilik ilan panosuna asılarak ilan edildiği, ilanların tarihinden itibaren, en geç askı ilan tarihlerinin bitiminden itibaren, kararda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca süresi içerisinde dava açılması gerekirken, bu süreler geçirildikten çok sonra 08/07/2022 tarihinde açılan davanın süre aşımı nedeniyle esasının incelenme olanağı bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Belirtilen gerekçelerle davanın süre aşımı nedeniyle reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Dava dilekçelerinde, ... Mermer Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin köyün hemen üstünde çalışma sahası için yol açtığını belirttikleri, şirketin yol yapım çalışması sonrası köyün hemen üstünde faaliyete başladığı, dağın öteki yamacındayken köye bu derece zarar vermeyen şirketin köyün hemen üstündeki araziye yol açmaya başlayınca köy halkının, şirketin bu arazide faaliyet göstereceğini anladığı, yoksa köy halkının köyün hemen üstünde çalışma sahası olduğundan haberinin olmadığı, davacıların ve köylülerin şirketin çalışma sahası için verilen ÇED Raporunun, dağın öteki yamacı için verildiğini sandıkları, şirketin çalışma alanının köyün hemen üstüne kaydırınca ÇED Olumlu Raporunun burası için verildiğini anladıkları, Ağustos ayının sonunda vefat eden köy muhtarının aynı zamanda yatırımcı şirket ... Mermer Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin sahiplerinden olduğunun tüm köy halkı ve Isparta halkı tarafından bilindiği, Mahkeme kararında, ÇED Olumlu kararının ilan edildiğinin belirtildiği ancak bu ilanın gerçekleşmediği, köyde ilan yapılmadığı, dava konusu işlemi, mermer ocağının çalışma sahasının köyün hemen üstüne taşınması ile haberdar oldukları ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Mahkeme kararının usul ve kanuna uygun olduğu belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ .........................................................................'IN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile Mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :

... Mermer Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından işletilmesi planlanan mermer madenine ilişkin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün 18/05/2018 tarih ve 5088 sayılı kararı ile "R:... (ER:...) sicil numaralı Mermer Ocağı Kapasite Artışı" projesi hakkında "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı verilmiştir.

Bunun üzerine bakılan dava açılmıştır

İLGİLİ MEVZUAT:

Anayasanın 36. maddesinde, herkesin, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahip olacağı güvence altına alınmıştır.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Adil Yargılanma hakkı başlıklı 6. maddesinde, herkesin, gerek medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili nizalar, gerek cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açık olarak görülmesini isteme hakkına sahip olduğu belirtilmiştir.

Anayasanın "Yargı Yolu" başlıklı 125. maddesinde ise; "... idari işlemlere karşı açılacak davalarda süre yazılı bildirim tarihinden başlar." hükmü yer almış, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun "Sürelerle İlgili Genel Esaslar" başlıklı 8. maddesinde; "... süreler tebliğ, yayın veya ilan tarihini izleyen günden itibaren işlemeye başlar." hükmüne, aynı Kanunun "Dava Açma Süresi" başlıklı 7. maddesinin ilk fıkrasında; "Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştayda ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür" hükmüne yer verilmiş, ivedi yargılama usulü başlıklı 20/A maddesinin 2. fıkrasında ise, ivedi yargılama usulünde dava açma süresinin otuz gün olduğu hüküm altına alınmıştır.

25/11/2014 günlü, 29186 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve işlem tarihinde yürürlükte bulunan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin "Çevresel etki değerlendirmesi olumlu veya çevresel etki değerlendirmesi olumsuz kararı" başlıklı 14. maddesinde; "(1) Komisyon tarafından incelenerek son şekli verilen ÇED Raporu, halkın görüş ve önerilerini almak üzere, Bakanlık ve/veya Valilik tarafından askıda ilan ve internet aracılığı ile on (10) takvim günü görüşe açılır. Bakanlıkça proje ile ilgili karar alma sürecinde bu görüşler de değerlendirilir. Bakanlık halktan gelen görüşler doğrultusunda, rapor içeriğinde gerekli eksikliklerin tamamlanmasını, ek çalışmalar yapılmasını ya da Komisyonun yeniden toplanmasını isteyebilir. Nihai ÇED Raporu ve eklerinin proje sahibi taahhüdü altında olduğunu belirten taahhüt yazısı ve noter onaylı imza sirküleri beş (5) iş günü içerisinde Bakanlığa sunulur. Kamu kurum/kuruluşlarından imza sirküleri istenmez.

Birinci fıkrada belirtilen belgeler, süresi içerisinde gerekçesi belirtilmeden sunulmaz ise, projenin ÇED süreci sonlandırılır.

Bakanlık, Komisyon çalışmalarını ve halkın görüşlerini dikkate alarak proje için "ÇED Olumlu" ya da "ÇED Olumsuz" kararını on (10) iş günü içinde verir ve bu kararı Komisyon üyelerine bildirir. Proje için verilen "ÇED Olumlu" ya da "ÇED Olumsuz" kararı Bakanlık ve Valilik tarafından askıda ilan ve internet aracılığı ile halka duyurulur." hükmüne yer verilmiş, aynı Yönetmeliğin Tanımlar başlıklı 4. maddesinin (y) bendinde; askıda ilan, gerçekleştirilmesi planlanan projenin ÇED süreci hakkında, projeden etkilenecek veya etkilenmesi muhtemel halkın yaşadığı yer/yerlerde, valilik, kaymakamlık ve muhtarlık binasında veya köy odasında bulunan askı ilan yerlerinde yapılan yazılı duyuru olarak tanımlanmıştır.

442 sayılı Köy Kanununun 10. maddesinde, köy muhtarının köyün başı olduğu ve Devletin memuru olduğu, Devlet işlerinde vazifesini 36. maddeye göre yaptığı hükmüne yer verilmiş, 36. maddesinde, hükümet tarafından bildirilecek kanunları, nizamları köy içinde ilan etmek ve halka anlatmak ve kanunlar, nizamlar, talimatlar, emirler ile kendisine verilecek işleri görmek görevleri arasında sayılmıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:

Avrupa insan Hakları Sözleşmesinin 6. maddesi, açılmış olan bir davanın bağımsız ve tarafsız bir mahkemede adil yargılanma usulüyle görülmesini güvence altına almaktadır. Adil yargılanma ilkesi; mahkeme tarafından önüne gelen bir davada, uyuşmazlığın özüne yönelik bir incelemenin yapılması, uyuşmazlığın sadece şekli olarak ele alınması sonucunu doğuracak bir yaklaşımdan uzaklaşılması, adil ve aleni olarak yargılanma hakkını öngören bir yargılamanın da gerçekleşmesini temel ilke olarak alan bir haktır. Bu hak kişilere belirli koşullarda "mahkemeye erişme" hakkını tanımaktadır. Mahkemeye erişme hakkı mutlak bir hak değildir. Bazı sınırlamalara tabi tutulabilir. Ancak, dava açıldıktan sonra davanın önüne getirildiği mahkeme tarafından davayla ilgili bütün maddi ve hukuki sorunların incelenmesi suretiyle davanın karara bağlanması gerekir. Bunun için, idari işlemin usulüne uygun tebliği ve bütün unsurlarıyla ilgililer tarafından öğrenilmesi; ilgililerin mahkemeye erişim haklarını kullanmalarını ve açılan davanın da gereği gibi yargı mercileri önüne getirilebilmesini doğrudan etkiler. Bu anlamda tebligat yargılama sürecinin başlangıcıdır ve tebliğ işlemi, yazılı tebligat, yayın veya ilan şeklinde olabilmektedir.

Dava konusu işlemin niteliği gereği belli bir bölgeyi ilgilendirdiği durumlarda ise, tüm ilgililerine ayrı ayrı bildirilmesi mümkün olamadığından, ilgililerin etkin ve yeterli bir şekilde dava konusu işlemden haberdar olması amaçlanarak, Yönetmelikteki düzenlemeye göre, askıda ilan ve internet aracılığıyla halka duyurulması öngörülmüştür. İlan yolu ile tebliğlerde dava açma süresi ise son ilan tarihini izleyen günden itibaren başlamaktadır. Ayrıca, yazılı bildirim esas olmakla birlikte, kimi durumlarda bilgi edinilmesinin (ıttılanın) yazılı bildirimin sonuçlarını doğuracağı, dolayısıyla dava açma süresine başlangıç olarak alınacağı da Danıştay içtihatlarıyla kabul edilmiştir.

Dava dosyasının incelenmesinden; ... Mermer Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından işletilmesi planlanan mermer madenine ilişkin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğünün 18/05/2018 tarih ve 5088 sayılı kararı ile "R:... (ER:.) sicil numaralı Mermer Ocağı Kapasite Artışı" projesi hakkında "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararının tesis edilerek Isparta Valiliğinin 22/05/2018 tarihli, E:3318 sayılı yazısı ile dava konusu ÇED Olumlu Kararının duyurulmasının Yeşilyurt Köyü Muhtarlığından da istendiği, 08/07/2022 tarihinde bakılmakta olan davanın açıldığı, yapılan yargılama sonucunda ise; dava konusu ÇED Olumlu Kararının 04/06/2018-19/06/2018 tarihleri arasında Yeşilyurt Köyü köy kahvehanesinde panoya asılarak ilan edildiği, Isparta Valiliğince 28/05/2018-12/06/2018 tarihleri arasında valilik ilan panosuna asılarak ilan edildiği, ilanlardan itibaren, kararda yer verilen mevzuat hükümleri uyarınca 30 gün içerisinde dava açılması gerekirken, bu süreler geçirildikten sonra davanın açıldığı belirtilerek, süre aşımı nedeniyle davanın reddine karar verildiği görülmektedir.

Dava dilekçesine, Yeşilyurt Köyü muhtarının ... olduğu, yatırımcı şirket ... Mermer Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin yönetim kurulu başkanı .'ın muhtarın kardeşi olduğu, yönetim kurulu başkan vekili .'ın da muhtarın oğlu olduğunun belirtildiği, dosyada yer alan bilgi ve belgeler arasında yer alan 27/08/2022 tarihli yerel gazete örneklerinde, hayatını kaybeden ...'ın Yeşilyurt Köyü'nün muhtarı olduğunun ve ... Mermer Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin ortaklarından .'ın kardeşi, . ve .'ın da babaları olduğunun vurgulandığı, adı geçenin hem . Mermerin sahibi hem de Yeşilyurt Köyü muhtarı olarak tanındığı görülmektedir.

Ayrıca, dava konusu ÇED Olumlu Kararının ilan edildiğini gösterir Askı İlan Tutanağında, kararın 04/06/2018-19/06/2018 tarihleri arasında köy kahvehanesinde panoya asılarak duyurulduğunun belirtildiği, yine temyiz dilekçesi ekinde yer alan, Yeşilyurt Köyünde kahvehane işlettiği belirtilen ... imzalı dilekçe örneğinde, kahvehane ilan panosuna mermer ocağı ile ilgili herhangi bir ilan ve duyurunun asılmadığının belirtildiği görülmektedir.

Bu durumda; köy muhtarının, yatırımcı şirket ortaklarıyla bağının olması hususu ile kahve sahibi ve davacı köylülerin, ilanın yapılmadığına ilişkin beyanlarının birlikte değerlendirilmesinden, projenin yapılacağı yer olan Yeşilyurt Köyünde, ... Mermer Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından işletilmesi planlanan ... sicil numaralı mermer ocağı kapasite artışı projesi için verilen 18/05/2018 tarih ve 5088 sayılı "ÇED Olumlu" kararının köy halkına duyurulması için yapılması gereken ilanın, her türlü şüpheden uzak bir biçimde usulüne uygun olarak yapılmadığı, dolayısıyla dava konusu ÇED Olumlu Kararının Yeşilyurt Köyünde ilan edilmediği sonucuna varılmıştır.

Bu itibarla, davanın esasının incelenmesi suretiyle karar verilmesi gerekirken, süre aşımı yönünden reddine ilişkin temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

Öte yandan; işbu davanın 2577 sayılı Kanun'un 31. maddesi uyarınca proje sahibi ... Mermer Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ne ihbar edilmesi gerekmekte olup; İdare Mahkemesince, davanın ... Mermer Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ne ihbarına ilişkin usulün işletilmesinden sonra karar verilmesi gerektiği de tabiidir.

KARAR SONUCU :

Açıklanan nedenlerle;

2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacıların temyiz isteminin kabulüne,

Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle süre aşımı nedeniyle reddine ilişkin temyize konu Isparta İdare Mahkemesinin 17/08/2022 tarih ve E:2022/689, K:2022/759 sayılı kararının BOZULMASINA,

Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20/A-2-(i) maddesi uyarınca, karar düzeltme yolunun kapalı olduğunun duyurulmasına, 01/11/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.