Teşkilat yapısında ve kadro sayısında küçülmeye gidilmesi kişinin resen emekli edilmesine gerekçe olur mu?
Danıştay; 5434 sayılı Kanun'un anılan maddeleri ile idarelere, 30 hizmet yılını tamamlamış olanlar ile 61 yaşını dolduranların resen emekliye sevki konusunda takdir yetkisi verilmiş ise de, bu yetki mutlak ve sınırsız olmayıp, emekliye sevk işleminin kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun olduğunun hukuken geçerli, somut bilgi ve belgelerle kanıtlanması gerektiğine hükmetti.
Danıştay 12. Daire Başkanlığı 2021/1299 E. , 2022/5894 K.
"İçtihat Metni"
T.C.
D A N I Ş T A Y
ONİKİNCİ DAİRE
Esas No : 2021/1299
Karar No : 2022/5894
TEMYİZ EDEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVALILAR) : 1- … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
2- ... İşletme Müessesesi (...)
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: ... İşletme Müessesesi (...) Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığında Organizasyon Araştırma ve Geliştirme Müdürü olarak görev yapan davacının, 40 hizmet yılı ve 61 yaşını doldurduğu ve hizmetine ihtiyaç duyulmadığından bahisle, 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu'nun 39. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gereğince resen emekliye sevkine ilişkin … tarih ve … sayılı işlemin iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararla; doğal gaz hizmetlerinin, 12/06/2007 tarih ve 26550 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 5669 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu'nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun gereğince özelleştirilerek, … A.Ş.'ye devredildiği, davacının bulunduğu kadronun norm fazlası olması sebebiyle kamu yararı ve hizmet gerekleri ölçütünde hizmetine ihtiyaç bulunmadığı, bununla birlikte emekli aylığı bağlanabilmesi için gerekli hizmet yılını doldurmak suretiyle 40 yıl hizmetinin bulunduğu ve 61 yaşını doldurduğunun görüldüğü, bu durumda; idare organizasyonunda yapılan değişikliklerle, kadro sayılarında küçülmeye gidilmesi hususu da göz önüne alındığında, teşkilatın yeniden yapılanması sonucunda hizmetine ihtiyaç bulunmayan bir kadroda görev yaptığı anlaşılan davacının, resen emekliye sevkine dair işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi kararının özeti: … Bölge İdare Mahkemesi …. İdari Dava Dairesince; istinaf başvurusuna konu kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve davacı tarafından ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği gerekçesiyle 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 45. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Emeklilik için gerekli hizmet süresi ve yaş şartını sağlayanların ancak istek üzerine emekliye sevk edilebilecekleri, davalı idarenin emekliliğe ilişkin gerekçesinin soyut ve objektiflikten uzak olduğu, Kanun kapsamında verilen yetkinin, mutlak ve sınırsız olmayıp, emekliye sevk işleminin kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun olduğunun somut bilgi ve belgelerle kanıtlanması gerektiği, oysa bu konudaki tek bilginin idarenin beyanının olduğu, doğal gaz hizmetlerinin özelleştirilmesine ilişkin Kanun'un yürürlüğünden itibaren 10 yıl daha çalışmasının bulunduğu, bu sürede görevini aksattığı ya da verimli çalışmasının olmadığı yönünde bir tespitin bulunmadığı, herhangi bir soruşturma geçirmemiş olup, yine bir iş veya eylemden dolayı savunmasının dahi alınmadığı ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idarelerden ... İşletme Müessesesi (...) tarafından temyiz isteminin reddi ile usul ve yasaya uygun olan kararın onanması gerektiği belirtilerek, istemin reddi gerektiği savunulmuş; Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ: …
DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onikinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
Dava; ... İşletme Müessesesi (...) Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığında Organizasyon Araştırma ve Geliştirme Müdürü olarak görev yapan davacının, 40 hizmet yılı ve 61 yaşını doldurduğu ve hizmetine ihtiyaç duyulmadığından bahisle, 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu'nun 39. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gereğince resen emekliye sevkine ilişkin 09/02/2017 tarih ve 3494 sayılı işlemin iptali istemiyle açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun "5434 sayılı Kanuna ilişkin geçiş hükümleri" başlıklı Geçici 4. maddesinde; ''Bu Kanunda aksine bir hüküm bulunmadığı takdirde; iştirakçi iken, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamına alınanlar, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak çalışmış olup, bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine tabi olarak yeniden çalışmaya başlayanlar ile bunların dul ve yetimleri hakkında bu Kanunla yürürlükten kaldırılan hükümleri de dahil 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre işlem yapılır.'' kuralına yer verilmiştir.
5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu'nun "Emekli Aylığı Bağlanacak Haller" başlıklı 39. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde; 25 fiili hizmet yılını dolduran iştirakçilerden kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını dolduranların istekleri üzerine, aynı bendin ikinci paragrafında, seçilmiş belediye başkanları ve illerin daimi komisyonu üyeleri hariç olmak üzere 30 hizmet yılını tamamlamış olanların, kurumlarınca lüzum görüldüğünde yaş kaydı aranmaksızın resen emekli edilebilecekleri, "Yaş Hadleri" başlıklı 40. maddesinde, iştirakçilerin görevleriyle ilgilerinin kesilmesini gerektiren yaş haddinin 65 yaşını doldurdukları tarih olduğu, bu görevlere, 65 yaşını dolduranların açıktan veya naklen atamalarının yapılamayacağı hükme bağlanmıştır.
08/07/2003 tarih ve 4919 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile, 5434 sayılı Kanun'un 40. maddesinin, iştirakçilerin görevleri ile ilgilerinin kesilmesini gerektiren yaş haddinin 61 yaşını doldurdukları tarih olarak değiştirilmiş, bu değişikliğin iptali istemiyle yapılan başvuru üzerine, Anayasa Mahkemesinin 28/02/2004 tarih ve 25387 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 08/10/2003 tarih ve E:2003/67, K:2003/88 sayılı kararıyla; anılan değişikliğin 65 yaşını doldurmayanlar yönünden Anayasa'ya aykırı olduğuna ve iptaline karar verilmiş olup, Anayasa Mahkemesinin söz konusu kararı gereğince dava konusu işlemin tesis edildiği tarih itibarıyla 5434 sayılı Kanun'un 40. maddesinde belirlenen yaş haddi 65 olarak uygulanmaya devam edilmiştir.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Yukarıda yer verilen mevzuat ve açıklamaların birlikte değerlendirilmesinden; 5434 sayılı Kanun'da, mevzuatımızda genel olarak kabul edilmiş bulunan memur güvencesinin doğal sonucu olarak emeklilik uygulaması isteğe bağlanmış olup, resen emekliye sevk uygulaması ise, istisnai nitelik taşımakta, çalışana ve hizmete yönelik birtakım koşullara bağlı bulunmaktadır.
Diğer taraftan, 5434 sayılı Kanun'un anılan maddeleri ile idarelere, 30 hizmet yılını tamamlamış olanlar ile 61 yaşını dolduranların resen emekliye sevki konusunda takdir yetkisi verilmiş ise de, bu yetki mutlak ve sınırsız olmayıp, emekliye sevk işleminin kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun olduğunun hukuken geçerli, somut bilgi ve belgelerle kanıtlanması gerekmektedir.
Bakılan davada ise, davacı hakkındaki resen emekliye sevk işleminin, ... İşletme Müessesesinin (...) faaliyet alanları ve günün gelişmeleri de dikkate alınarak, teşkilat yapısında ve kadro sayısında küçülmeye gidilmesinin yanı sıra kuruluşun faaliyet alanı, teşkilat ve kadro yapısına göre, davacının norm fazlası kadroda bulunması ve unvan itibarıyla yürüteceği herhangi bir görevi olmadığından bahisle, hizmetine ihtiyaç duyulmadığı gerekçesiyle tesis edildiği belirtilmiştir.
Ancak, temyize konu dosyanın incelenmesinden; kuruluş tarafından yürütülen doğal gaz hizmetlerinin 12/06/2007 tarih ve 26550 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5669 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu'nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun gereğince özelleştirilerek, 01/09/2007 tarihinden geçerli olmak üzere Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından kurulan Başkent Doğalgaz Dağıtım A.Ş.'ye devredilmesine rağmen, davacının bu tarihten itibaren on yıla yakın bir süre görev yaptığı, çalışma süresince hizmetlerini aksattığı, etkin ve verimli çalışmadığı ya da görevini yapamayacak derecede bedenen ve fikren güçlü olmadığı yolunda yapılan bir tespit ve somut bir veri ile idarelerin yazılı beyanı dışında dava konusu işleme gerekçe gösterilen hususları kanıtlayacak herhangi bir bilgi ve belgenin bulunmadığı görülmekte olup, idarelerce takdir yetkisinin kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun olarak kullanılmadığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda, davacının resen emekliye sevk edilmesi için yeterli ve gerekli nedenlerin bulunmadığı sonucuna varılmış olup, 61 yaşını doldurduğu ve hizmetine ihtiyaç duyulmadığından bahisle resen emekliye sevkine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uygunluk görülmemiştir.
Bu itibarla, davanın reddi yönündeki İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu Bölge İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanun'un 49. maddesine uygun bulunan davacının temyiz isteminin kabulüne,
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddine ilişkin İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddi yolundaki temyize konu … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın … Bölge İdare Mahkemesi ... İdari Dava Dairesine gönderilmesine, kesin olarak 30/11/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
