Sınavlara katılan memurların harcırahında merak edilenler
6245 sayılı Kanun’un “Ehliyet tespiti, imtihan ve hava değişimi için başka yere gönderilenler” başlıklı 18’nci maddesi; “Memurlar, yardımcı hizmetler sınıfına dahil personel ve kurumlarda yalnız ödenek mukabili çalışanlardan, memuriyet mahalli dışına; a. Görevlerine ait mesleki ve sıhhi yeterliklerinin tespiti veya kurumlarınca görülecek lüzum üzerine imtihan için gönderilenlere, gidiş ve dönüşleri için yol masrafı ve gündelik ile bu amaçla gönderildikleri yerde geçen sürenin en çok yedi günü için gündelik ödenir. b. Hava değişimi maksadıyla gönderilenlere gidiş ve dönüşleri için yol masrafı ile yalnız yolda geçen süre için gündelik ödenir. c. (Mülga: 31/5/2006-5510/106 md.)” Hükmüne amirdir. 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 14’üncü maddesinde, kurumlara ait bir vazifenin yapılması amacıyla geçici olarak yurt içinde veya dışında başka bir yere gönderilen memur ve hizmetlilere geçici görev yolluğu olarak yol gideri ve gündelik verileceği hususu hükme bağlanmıştır. Buna karşın, Yasanın yukarıdaki 18’nci maddesinde görüldüğü üzere, yeterlik tespiti veya sınavı için görevlendirilen personele harcırah ödenmesinin koşulları kapsamında, öncelikle söz konusu görevlendirmenin, yeterlik tespiti veya sınavın ilgilinin görevine ait olması veya kurumlarca görülecek lüzum üzerine sınava girilmesi şartına bağlı bulunmaktadır. Bu bağlamda, Ölçme Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM)’nin kariyer meslekler için yaptığı eleme sınavlarına katılan ve mesleki yeterliğe yönelik olmayan sınavlara iştirak edenlere harcırah ödenmeyecektir
Öte yandan, bu görevlendirmelerin sıhhi yeterlik kapsamında da yapılması mümkündür. Özellikle fiziki kriterlerin ön plana çıktığı (güvenlik gibi) meslek gruplarında, sıhhi yeterliklerin tespiti bazen mevzuatın zorunlu kıldığı bir durum olabilir. Böyle bir durumun varlığı halinde, yapılan görevlendirmelerde de gidiş ve dönüş yol gündeliği ile nakil vasıta giderlerinin haricinde, ayrıca bu amaçla gönderildikleri yerde en çok yedi gün için gündelik ödenmesi söz konusudur. Bu hususta son olarak, yasa maddesinde, kapsama girenlerden hangilerine harcırah ödeneceğinin sayılarak belirlenmesi nedeniyle, söz konusu kapsamın genişletici bir şekilde yorumlanmasının mümkün olmadığını belirtebiliriz. Dolayısıyla, işçi veya geçici personelin bu kapsamda yararlandırılması olanaklı değildir. Keza, maddede, “Memurlar, yardımcı hizmetler sınıfına dahil personel ve kurumlarda yalnız ödenek mukabili çalışanlardan..” şeklinde yasal bir sınırlandırma söz konusudur. Diğer bir anlatımla, sınav kapsamında yapılacak yolculuklar nedeniyle, sınav için giden kimsenin memur, yardımcı hizmetlersınıfı personeli ve ödenek karşılığı çalışan personelden biri olması gerekir. Dolayısıyla, üzerlerinde herhangi bir resmi görevi olmayan bir kimseye bu kapsamda başka yere gönderilse de yolluk verilmemesi gerekmemektedir. Ayrıca,sınav amacıyla yapılan yolculuğun ilgili personelin çalıştığı kurumca gerekli görülmesi de ayrı bir gerekliliktir. Yani, kurumuyla ilgili olsa bile, çalıştığı idarece bu hususta bir gereklilik görülmezse veya başka bir kuruma ait sınava girilmesi söz konusu ise, bu kapsamda ödeme yapılmayacaktır. Örneğin, açık öğretim sınavına girmek için başka bir ile giden personele bu kapsamda harcırah ödenmeyecektir. 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde hava değişimi olarak adlandırılan durumun ise, günümüz için sağlık izni şeklinde yorumlanması mümkündür. Söz konusu bend uyarınca, hava değişimi maksadıyla gönderilenlere gidiş ve dönüşleri için yol masrafı ile yalnız yolda geçen süre için gündelik ödenmesi gerekmektedir. Ancak personel mevzuatı açısından sağlık izni, 657 sayılı Yasa’nın hastalık iznini düzenleyen 105’inci maddesinde yer almaktadır. Bu hususta, Memurların Hastalık Raporlarını Verecek Hekim Ve Sağlık Kurulları Hakkında Yönetmelik bulunmaktadır. Ayrıca, 6245 sayılı Yasa’nın 19’uncu maddesinde, geçici görevle bulundukları yerde hastalananlara en çok yedi gün için geçici görev gündeliği ödenebileceği öngörülmektedir. Ancak, bu kapsamda geçici görev gündeliği ödenebilmesi için, ilgili personelin bu iznini memuriyet mahalli dışında geçirmesi gerekmektedir. Yasanın yukarıda yer verilen hükmü çerçevesinde çeşitli sınavların harcırah mevzuatı karşısındaki durumunu inceleyecek olursak;
43.1. YDS sınavına katılan memurlara harcırah ödenir mi? 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun “Ehliyet tespiti, imtihan, hava değişimi ve tedavi için başka yere gönderilenler” başlıklı 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; “Görevlerine ait mesleki ve sıhhi yeterliklerinin tespiti veya kurumlarınca görülecek lüzum üzerine imtihan için gönderilenlere,gidiş ve dönüşleri için yol masrafı ve gündelik ile bu amaçla gönderildikleri yerde geçen sürenin en çok yedi günü için gündelik ödenir.” hükmüne yer verilmiştir. Bu hükme göre, sınav amacıyla başka bir yere gidenlere harcırah verilebilmesi, personelin sınava katılması ve kurumlarınca gerek görülmesi halinde mümkün bulunmaktadır. Aksi halde geçici görev yolluğu verilmesi söz konusu değildir. Diğer taraftan, anılan Kanunun “Muvakkat vazife harcırahı (Yol masrafı ve yevmiye)” başlıklı 14’üncü maddesinde; bu Kanun kapsamındaki kurumlara ait bir görevin yapılması amacıyla geçici olarak yurt içinde veya yurt dışında başka bir yere gönderilenlere, geçici görev harcırahı olarak yol gideri ile yevmiye verileceği ve hamal (Cins ve adedi beyannamede gösterilmek suretiyle) bagaj ve ikametgâh veya görev yeri ile istasyon, iskele veya durak arasındaki nakil vasıtası giderlerinin de ayrıca ödeneceği hükme bağlanmıştır. Bu itibarla, harcırah ödenmesinin altında yatan gerekçe, Kanun kapsamındaki kurumlara ait bir görevin yapılması amacıyla ilgili personelin “geçici” olarak başka bir yere gönderilmesi nedeniyle, asli görev yerinde yapmak zorunda olmadığı taşıt giderleri, yemek ve konaklama ücretleri gibi bazı zorunlu giderlere karşılık verilmektedir. Dolayısıyla Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavı (YDS) kurumlara ait bir sınav olmadığından söz konusu sınava katılan kişilere geçici görev yolluğu ödenmesine imkân bulunmamaktadır.
43.2. Mali hizmetler uzmanlığı sınavına girenlere harcırah ödenir mi? 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; “Görevlerine ait mesleki ve sıhhi yeterliklerinin tespiti veya kurumlarınca görülecek lüzum üzerine imtihan için gönderilenlere, gidiş ve dönüşleri için yol masrafı ve gündelik ile bu amaçla gönderildikleri yerde geçen sürenin en çok yedi günü için gündelik ödenir.” hükmüne yer verilmiştir. Ancak, mali hizmetler uzman yardımcılığı sınavına sadece bir kurumun personeli değil diğer kurumların personeli de girmekte ve sınav sonucunda da farklı kurumlardaki kadrolara atama yapılabilmektedir. Diğer bir ifadeyle, söz konusu sınavın sadece bir kurumu ilgilendiren bir sınav olmaması, genel mahiyette bir sınav olması ve sınav sonucunda ilgililerin kendi kurumlarına atanma zorunluluklarının bulunmaması nedeniyle, mali hizmetler uzman yardımcılığı sınavının anılan maddede yer alan sınav kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmadığından söz konusu sınava katılanlara harcırah ödenmesinin olanaklı olmadığını ifade edebiliriz.
43.3. Gelir uzman yardımcılığı ve milli emlak uzman yardımcılığı (vb.) özel sınavlarına katılanlara harcırah ödenir mi? Konu ile ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanlığınca verilen görüş yazılarında yer aldığı üzere; 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun “Ehliyet tespiti, imtihan, hava değişimi ve tedavi için başka yere gönderilenler” başlıklı 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; “Görevlerine ait mesleki ve sıhhi yeterliklerinin tespiti veya kurumlarınca görülecek lüzum üzerine imtihan için gönderilenlere, gidiş ve dönüşleri için yol masrafı ve gündelik ile bu amaçla gönderildikleri yerde geçen sürenin en çok yedi günü için gündelik ödenir.” hükmüne yer verilmiştir. Bu hükme göre, sınav amacıyla başka bir yere gidenlere harcırah verilebilmesi, personelin sınava katılmasının kurumlarınca gerek görülmesi halinde mümkün bulunmaktadır. Bununla birlikte, milli emlak uzmanı ve muhasebe uzmanı (vb.) olunabilmesi için sadece buna ilişkin özel sınavlara girme zorunluluğu bulunmamaktadır. Çünkü, söz konusu özel sınavlar haricinde kariyer meslek sınavları sonucunda da gelir uzmanı, milli emlak uzmanı ve muhasebe uzmanı (vb). olabilme imkanı bulunmaktadır. Bu itibarla, anılan uzmanlıklara katılan personele geçici görev yolluğu ödenmesinin mümkün bulunmadığını anılan Bakanlık görüşü ışığında ifade edebiliriz.
43.4. Kurumların yükselme sınavına katılan personele harcırah ödenir mi? 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 18’inci maddesinin (a) fıkrasında, “Görevlerine ait mesleki ve sıhhi yeterliklerinin tespiti veya kurumlarınca görülecek lüzum üzerine imtihan için gönderilenlere, gidiş ve dönüşleri için yol masrafı ve gündelik ile bu amaçla gönderildikleri yerde geçen sürenin en çok yedi günü için gündelik ödenir.” hükmü yer almaktadır. Bu hukuki düzenleme uyarınca, İstanbul Ticaret İl Müdürlüğü’nde görev yapan bir personelin Ankara’da yapılan şeflik yazılı sınavına katılmasından dolayı adı geçene 6245 sayılı Kanun’un 18’inci maddesinin (a) bendi hükmü dikkate alınarak yol gideri ve gündelik ödenmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak bu hükme göre, kurumlarınca yükselme sınavına girmek üzere memuriyet mahalli dışına gönderilenlere gönderildikleri yerde geçen sürenin en çok yedi günü için gündelik ödenmesi mümkün bulunmaktadır. Raporlu olan personelin görevde yükselme sınavına katılması durumunda ise, yapılan görevde yükselme sınavına katılan ancak bu tarihte raporlu bulunan personelin raporlu olduğu sürede memuriyetle olan ilişkisi devam ettiğinden söz konusu sınava katılmış olması koşuluyla 6245 sayılı Kanun’un 18’inci maddesinin (a) fıkrası hükmünün uygulanarak kendisine geçici görev yolluğu ödenmesi mümkün bulunmaktadır. Ancak harcırah alınabilmesi için sınavın memuriyet mahalli dışında yapılmış olması gerekliliğine de dikkat edilmesi gerekir.
43.5. Kursa kayıt amacıyla gidilmesi veya kurs sürecinde aralarda gidiş-dönüş yapılması durumlarında gündelik ödenir mi? 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 18’inci maddesinde; memurlardan, kurumlarınca görülecek gerek üzerine sınav için başka yerlere gönderilenlere gidiş-dönüş için yol gideri ve yolda geçen günler ile gidilen yerde kalınan günlerin en çok yedi gün için gündelik ödeneceği belirtilmiş, 37’nci maddesinde ise, mesleki bilgilerini artırmak amacıyla görev yerlerinden başka yerlerde açılan kurs veya okullara gönderilenlere verilecek gündeliklere ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Bu duruma göre, kursun öğretim süresi içinde yapılmakta olan dönem sınavları nedeniyle sınava başka yerlerden gelip katılanlara, geliş-dönüş yol gideri ve yolda geçen günler için gündelik verilmekle beraber sınav süresince de kurs gündeliğinin ödenmesi gerekir. Ancak, söz konusu 18’inci madde hükmüne göre, gündelik ve yol gideri verilebilmesi için ilgililerin kurumlarınca görülecek gerek üzerine sınav için başka yerlere gönderilmesi şartı arandığında, kesin kayıt yaptırmak için gerekli belgeleri tamamlamak üzere görev yerlerine gidip-gelen kursiyerlere geçici görev yolluğu ödenmesi mümkün değildir. Bunlara ilave olarak, harcırah ödenebilmesine konu sınavların memuriyet mahalli dışı sayılan ve başka yer olarak adlandırılan yerlerde yapılması gerekliliğidir. Yoksa, memuriyet mahalli içinde yapılan sınavlara katılanlara diğer koşullar sağlansa bile harcırah ödenmesi söz konusu olmayacaktır. Ayrıca, 31.12.2005 tarihli ve 26040 3’üncü mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Merkezî Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği ile yurt içi geçici görev yolluklarının ödenmesinde; görevlendirme yazısının ve yurt içi geçici görev yolluğu bildiriminin ödeme belgesine bağlanması gerektiği belirtilmiştir.
43.6. Kursa iştirak halinde ödeme aşamasında belge ibrazı yapılır mı? Yukarıda yer verilen yasa maddesinde görüldüğü üzere, görevleri ile ilgili mesleki yeterliliğin tespiti ya da kurumlarınca görülecek lüzum üzerine imtihan (sınav) için gönderilenlere gidiş ve dönüşleri için yol masrafı ve gündelik ile bu amaçla gönderildikleri yerde geçen sürenin en çok yedi günü için gündelik ödenmesi gerekmektedir. Süreçte, bu ödemelerin sınav günü/günleri ile yolda geçen sürelerle sınırlı tutulması gerekmektedir. Ayrıca, sınavına katılan personele harcırah ödenebilmesi için memurun ilgili sınava katılmış olması gerekmektedir. Nitekim Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin 27’nci maddesinde “Yolluklara ilişkin diğer hükümlere” de yer verilmiş olup, Yönetmeliğin 22’nci maddesinde açıklanan hususlara ilave olarak, aynı Yönetmeliğin 27’nci maddesinde sayılan belgelerin de harcama belgeleri arasına eklenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, söz konusu maddede; “…e) Görevine ait mesleki ve sıhhi yeterliliklerinin tespiti veya kurumlarınca görülecek lüzum üzerine sınav için gönderilenler ile yurt içinde mesleki bilgilerini artırmak amacıyla memuriyet mahalli dışında açılan kurs veya okullara gönderilenlerin söz konusu sınav veya kursa katıldığını gösteren belgenin,” ödeme belgesine bağlanması gerektiğine yönelik düzenlemede de açık bir şekilde söz konusu belgenin ödeme sürecinde gerekliliğine dikkat çekildiğini görmekteyiz.
