Sandık görevlilerinin yeme içmesinin belediye bütçesinden karşılanması

Sandık görevlilerinin yeme içmesinin belediye bütçesinden karşılanması

14 Mayıs 2023 tarihli Cumhurbaşkanı Seçimi ile 28’inci Dönem Milletvekili Genel Seçiminde ve 28 Mayıs 2023 tarihli 2’nci tur Cumhurbaşkanı Seçiminde görevli olanların yeme içme ihtiyaçlarına yönelik harcamaların Belediye bütçesinden yapılması suretiyle kamu zararına neden olunduğu hususu bulgu konusu yapılmıştır.

Danıştay'dan VDK performans değerlendimesi hakkında önemli karar

Konuyu değerlendiren Sayıştay 6. Dairesi, 15.03.2023 tarih ve 32133 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2023/6 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi kapsamında, seçimlerin Anayasa’nın 79’uncu maddesinde öngörülen “Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü” ilkesine yakışır biçimde gerçekleştirilmesini teminen, seçim kurullarınca ihtiyaç duyulan her türlü malzeme desteğinin tüm kamu kurum ve kuruluşları tarafından sağlanmasının önemi ifade edilmiş ve başta mülki idare amirleri olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarına, gerekli önlemlerinin alınması ve herhangi bir aksaklığa meydan verilmemesi yönünde talimat verildiğini belirterek yapılan harcamanın kamu zararı olmadığına hükmetmiştir.

Dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerin incelenmesi ve sorumluların sözlü savunmalarının dinlenmesi sonucunda;

14 Mayıs 2023 tarihli Cumhurbaşkanı Seçimi ile 28’inci Dönem Milletvekili Genel Seçiminde ve 28 Mayıs 2023 tarihli 2’nci tur Cumhurbaşkanı Seçiminde görevli olanların yeme içme ihtiyaçlarına yönelik harcamaların Belediye bütçesinden yapılması suretiyle kamu zararına neden olunduğu iddia edilmişse de;

15.03.2023 tarih ve 32133 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2023/6 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi kapsamında, seçimlerin Anayasa’nın 79’uncu maddesinde öngörülen “Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü” ilkesine yakışır biçimde gerçekleştirilmesini teminen, seçim kurullarınca ihtiyaç duyulan her türlü malzeme desteğinin tüm kamu kurum ve kuruluşları tarafından sağlanmasının önemi ifade edilmiş ve başta mülki idare amirleri olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarına, gerekli önlemlerinin alınması ve herhangi bir aksaklığa meydan verilmemesi yönünde talimat verilmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 79’uncu maddesi gereğince seçimlerin başlamasından bitimine kadar seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğüne yönelik iş ve işlemleri yapma ve yaptırma görevi Yüksek Seçim Kurulunundur. Bu görev çerçevesinde Yüksek Seçim Kurulu tarafından çıkarılan ve sandık kurullarınca yerine getirilmesi gereken faaliyetler ile sandık kurullarının görev ve yetkilerini düzenleyen 15.03.2023 tarih ve 2023/129 nolu Karar eki 135 sayılı Genelge’de seçimin düzen içinde geçmesi amacıyla sandık görevlilerinin binadan ayrılmasına ilişkin olarak çeşitli sınırlamalar getirilmiştir.

298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un “Ödenecek Ücretler” başlıklı 182’nci maddesiyle, seçim çalışmalarında yer alan ve Kanun’da sayılan görevlilere Yüksek Seçim Kurulunca belirlenecek olan gündelik miktarının ödenmesi öngörülmüşse de, söz konusu ödemenin görevlilerin iaşe masraflarına karşılık olarak yapılıp yapılmadığı noktasında kesin bir tespitte bulunmak mümkün olmadığı gibi, seçim çalışmalarının sabahın erken saatlerinden ertesi güne kadar devam eden ve bu minvalde birden fazla öğün ihtiyacının karşılanmasını gerektiren uzun bir süreci gerektirmesi, ilçe genelinde sandıkların kurulduğu her yerde yeme içme ihtiyaçlarının karşılanabileceği mekan ve servislere ulaşım imkanlarının aynı olmaması, bu ihtiyaca yönelik hizmetlere erişimde özellikle belirli bölgelerde önemli ölçüde güçlüklerin yaşanması gibi seçim çalışmalarının sürdürülmesi sırasında ortaya çıkan fiili zorluk ve kısıtlamalar, ilgililerin görev başında bulundukları süreye ait yeme içme ihtiyaçlarını karşılarken mağdur olmalarına neden olabilecektir.

Hal böyle iken, seçimin düzen içinde geçmesi, ilçe sınırları dahilindeki her yerde sandık başında görev yapanların görev yerlerinden ayrılmaksızın kesintisiz biçimde çalışmalarına devam etmesinin sağlanması ve sandık bölgelerinde meydana gelebilecek her türlü aksaklık ve olumsuzluğun önlenmesine katkı amacıyla, sandık kurulu başkan ve üyeleri ile diğer görevlilerin yeme içme ihtiyaçları Belediye tarafından karşılanmıştır.

Dolayısıyla, seçimle ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla işbirliği içinde çalışılmasına yönelik alınması gereken tebdirler kapsamında yapılmış olan ve bu bağlamda halkın tercihlerinin sandığa sağlıklı biçimde yansıtılması amacıyla mahalli müşterek nitelikte sosyal bir hizmet olarak gerçekleştirilen söz konusu harcamanın, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 71’inci maddesinde tanımlanan anlamda kamu zararı olarak nitelendirilemeyeceği değerlendirilmiştir.

Bu itibarla, kamu zararı oluşmayan …-TL ödeme hakkında ilişilecek husus bulunmadığına, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla karar verildi.

Karşı Oy

Daire Başkanı … ve Üye …’ın karşı oy gerekçesi:

298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un “Ödenecek Ücretler” başlıklı 182’nci maddesiyle, seçim çalışmalarında yer alan ve Kanun’da sayılan görevlilere Yüksek Seçim Kurulunca belirlenecek olan gündelik miktarının ödeneceği hüküm altına alınmıştır. Konuyla ilgili olarak Yüksek Seçim Kurulunun 16.03.2023 tarih ve 147 sayılı Kararı kapsamında ise, 14 Mayıs 2023 tarihli Cumhurbaşkanlığı Seçimi ile 28’inci Dönem Milletvekili Seçimi ve 28 Mayıs 2023 tarihli 2’nci tur Cumhurbaşkanlığı Seçiminde görevlendirileceklere ödenecek olan azami gündelik miktarları ayrıntılı olarak belirlenmiştir.

Mevzuatımızda gündelik kavramının ne ifade ettiğinin belirlenmesi, tanımı ve kapsamına ilişkin olarak irdelenmesi gereken temel mevzuat 6245 sayılı Harcırah Kanunu’dur. 6245 sayılı Kanun’un, “Tarifler” başlıklı 3’üncü maddesinin (a) bendinde “Harcırah”ın; “Kanuna göre ödenmesi gereken yol masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer değiştirme masrafından birini, birkaçını veya tamamını” ifade ettiği belirtilmiş olup, buna göre, harcırah içerisinde yer alan gündelik (yevmiye) unsuru, görev kapsamında belirli bir yerde bulunma dolayısıyla katlanılacak olan iaşe (yeme içme) ve ibate (konaklama) giderleri karşılığı olarak tanımlanmıştır. Aynı Kanun’un “Memuriyet mahalli dışına gönderilenlerin gündeliği” başlıklı 39’uncu maddesinde yer alan, “Resmi bir görevle memuriyet mahalli içinde bir yere gönderilenlere gündelik verilmez. Geçici bir görevle memuriyet mahalli dışındaki bir yere gönderilenlerden, buralarda ve yolda öğle (saat 13.00) ve akşam (saat 19.00) yemeği zamanlarından birini geçirenlere 1/3, ikisini geçirenlere 2/3 oranında ve geceyi de geçirenlere tam gündelik verilir.” şeklindeki hüküm ile “Misafir ve Ziyaretçilere” başlıklı 51’inci maddesinde yer alan, “Devletin misafiri veya ziyaretçisi olarak yahut başka bir resmi görevle Türkiye'ye gelen yabancılara refakat etmekle görevlendirilen memurlara, memuriyet ve aslı sıfatları ne olursa olsun ilgili makamlarca verilecek görev emirlerinde belirtilen refakat şekil ve vaziyetine göre tanzim edilecek müfredatlı hesap pusulasına istinaden yol, ikamet, yemek, içmek ve teferruatı için yaptıkları masraf ödenerek başkaca harcırah verilmez.” hükmü dikkate alındığında da, gündelik unsurunun öğün ve yemek ile doğrudan doğruya ilişkilendirildiği görülmektedir. Bir kamu görevini yerine getirmesi için kişiye ödenen gündeliklerin yemek, içmek ve teferruatı için yaptıkları masrafların karşılanması maksadıyla yapıldığı sarihtir. Dolayısıyla, sandık görevlilerinin yaptıkları hizmet karşılığı olarak aldıkları ve Yüksek Seçim Kurulunca belirlenen gündelik miktarının, iaşe karşılığı olamayacağı yönündeki iddianın geçerli kabul edilmesi mümkün değildir. Bu minvalde, seçimlerde sandık kurulu üyesi olarak görev alan personele yeme içme ihtiyaçlarının karşılığı olarak Yüksek Seçim Kurulu tarafından gündelik ödendiğinden, görevlilerin yeme içme ihtiyaçlarına ilişkin giderlerin Belediye bütçesinden karşılanması mevzuata aykırıdır.

5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesindeki, “...

Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.” şeklindeki hüküm harcamanın kanuna uygun olarak yapılmasını zorunlu kılmaktadır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nda, sandık kurullarında görevli olanların yeme içme ihtiyaçlarının Belediye bütçesinden karşılanmasına cevaz veren bir hüküm bulunmamaktadır. Belediye bütçesinden yapılacak bir harcamanın, öncelikle mahalli müşterek bir ihtiyaca yönelik olması, 5393 sayılı Kanun’un 14’üncü maddesinde ifade edilen görev ve sorumluluklar arasında yer alması ve yine aynı Kanun’un 60’ıncı maddesinde yer alan giderler arasında bulunması gerekmektedir. Ancak söz konusu harcama Belediyenin görev ve sorumluluğunda değildir. Bahse konu gidere Belediyenin giderleri arasında da yer verilmemiştir.

5393 sayılı Kanun’un “Belediyenin giderleri” başlıklı 60’ıncı maddesinde yer alan, “i) Dar gelirli, yoksul, muhtaç ve kimsesizler ile engellilere yapılacak sosyal hizmet ve yardımlar.” şeklindeki hükümde belediye tarafından sosyal hizmetin kime yapılacağı ve yardımın kime verileceği açıkça belirtilmiş olup, buna göre sandık kurulu görevlilerine sosyal hizmet kapsamında bir harcama yapılamayacağı açıktır.

Yapılan ödemelerin mahiyeti incelendiğinde, her ne kadar harcamaların 03.6.1.01 Temsil, Ağırlama, Tören, Fuar, Organizasyon Giderleri kaleminden gerçekleştirildiği görülmüşse de, 5393 sayılı Kanun’un 60’ıncı maddesinde yer alan, “k) Temsil, tören, ağırlama ve tanıtım giderleri.” biçimindeki hükmün kapsamı da Belediye Bütçesinden Yapılacak Temsil, Ağırlama ve Tören Giderleri Yönergesi’nde belirlenmiştir. Yönerge’de temsil giderleri ve ağırlama giderleri ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Anılan Yönerge’nin;

“Temsil Giderleri” başlıklı 4’üncü maddesinde, “Temsil giderleri görevle ilgili olmak şartıyla; Beldede başarılı çalışmaları görülenler için toplantılar düzenlemek, Kupa ve benzeri teşvik uygulamalarında bulunmak, Gerçek ve tüzel kişilere plaket, ödül ve hediye vermek, çiçek göndermek, Beldede göreve başlayan veya ayrılan protokole dahil kişiler için toplantılar düzenlemek ve hediye verme, için yapılır.” ,

“Ağırlama Giderleri” başlıklı 5’inci maddesinde ise, “Ağırlama, beldenin misafiri durumunda olan; Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, Başbakan ve Bakanlar Kurulu üyeleri, Hükümet Merkezi veya diğer illerin protokolüne dahil kişiler, Yabancı ülke temsilcileri veya konuklar, Sanat, bilim, kültür ve spor dallarında temayüz etmiş kişiler, Basın mensupları, Beldenin kalkınmasında katkısı olanlar veya olacağı anlaşılanlar, İle bu kişilerin eşleri ve refakatindeki görevliler için geleneklere ve davetin şumulüne göre, ağırlama, konuklama, konutlandırma ve bu işlerle ilgili olarak hazırlıkların gerektirdiği giderlerle ziyafet, kokteyl, hediye, çiçek, bahşiş ve taşıma giderleri şeklinde yapılır.” ,

hükümlerine yer verilmiştir. Bu çerçevede, Yönerge kapsamında sandık kurulu görevlilerine temsil ve ağırlama gideri kapsamında harcama yapılmasının da mümkün olmadığı görülmektedir.

Bunun yanısıra, … İlçesinin, il merkezinde bulunan gelişmiş bir alan olduğu ve yeme içme ihtiyaçlarının paket servis ağlarıyla da kolayca karşılanabileceği göz önünde bulundurulduğunda, harcamanın sandık görevlilerinin görev yerlerini bırakmalarının oluşturacağı muhtemel aksaklık ve olumsuzlukların önüne geçilmesi amacıyla yapıldığı da söylenemez.

5018 sayılı Kanun’un 71’inci maddesinde, kamu zararı, kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunması şeklinde tanımlanmış olup, anılan maddenin (g) bendinde, kamu zararının belirlenmesinde mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılmasının esas alınacağı belirtilmiştir.

… Belediyesince bahsi geçen seçimlerde görevli olanların yeme içme ihtiyaçlarının mevzuatında öngörülmediği halde Belediye bütçesinden karşılanması sonucu kamu zararına neden olunmuştur.

Açıklanan nedenlerle, kamu zararı tutarı …-TL’nin sorumlularından tazminine hükmedilmesi gerektiği düşüncesiyle çoğunluk görüşüne katılmıyoruz.