Memur özel sektörde çalışan eş için sürekli görev yolluğu alabilir mi?
6245 sayılı Harcırah Kanunu kapsamına giren idarelerde görev yapan personele yaptığı giderlere karşılık olarak çeşitli kriterler ışığında harcırah verilmekte olup, yapılan bu harcırah ödemelerinde sadece ilgili personel yararlanmamakta, duruma göre, ilgili personelin eşi, çocuğu ve hatta bakmakla yükümlü bulunduğu diğer yakınlarının da belli durumlarda yararlanması söz konusu olabilmektedir. Nitekim 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 9’uncu maddesinde, naklen veya tahvilen başka bir mahalle gönderilenlere, bu tayinleri sırasında başka bir mahalde bulunsalar dahi, eski memuriyet mahallerinden yeni memuriyet mahalline kadar sürekli görev yolluğu verileceği hususu hükme bağlanmıştır. Bahse konu hüküm çerçevesinde, sürekli görev yolluğu bir göreve naklen atanan memur ve hizmetlilere, eski memuriyet mahallinden yeni görev mahallerine kadar kendilerine ve aynı zamanda aile fertlerine ait ev eşyalarının taşıtılmasına ve diğer zorunlu giderlerine karşılık verilmektedir.
6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasında ise, harcırah verilecek kimseler arasında memurun aile fertlerinin de sayıldığı, aynı Yasanın 3’üncü maddesinde de aile fertlerinin “memur ve hizmetlinin harcırah verilmesini gerektiren olay sırasında evlilik bağıyla bağlı olduğu eşi ile bakmakla yükümlü olduğu usul ve füruu ve erkek ve kız kardeşleri” olarak tanımlandığı görülmektedir.Ayrıca çeşitli yasal düzenlemelerde, evlilik birliği içinde çocuklara bakma yükümünün aile reisi olarak babaya ait olduğuna yönelik düzenlemelerin varlığını da görmekteyiz. Söz konusu kavramlardan “Usul” kelimesi, “asıl” kelimesinin çoğulu olup, bir şeyin varlığının dayandığı asıl kaynağı ifade eder.
Bu bakımdan, kanunlarımızda usul deyimi, bir kimsenin ana ve babası ile her dereceden büyükanne ve büyükbabalarını kapsayan anlamda kullanılmaktadır. “Füruu” ibaresi ise, dal ve kol anlamındaki “fer”in çoğulu olup, çocuklar, torunlar ve onların çocuklarını ifade etmektedir. Memur veya hizmetlinin kendisi için hesaplanacak yurt içi yer değiştirme masrafı, bunların 6245 sayılı Kanunun 33’üncü maddesinin (a) bendi uyarınca Merkezi Yönetim Bütçe Kanunlarına ekli (H) cetveliyle belirlenen yurt içi gündeliklerinin yirmi katı (sabit unsur) ile her kilometre veya deniz mili başına yurt içi gündeliklerinin yüzde beşi (değişken unsur) toplamından oluşan iki unsuru içermektedir.
Harcıraha müstahak aile fertleri için hesaplanacak yer değiştirme masrafı ise, bunların her biri için memur veya hizmetlinin yurt içi gündeliğinin on katı olup, bu şekilde bulunacak miktarın, yurt içi gündeliğinin kırk katını aşmaması gerekmektedir. Bu hükme göre, yurt içi yer değiştirme masrafı, memur veya hizmetlinin kendisi ve aile fertleri için ayrı ayrı hesaplanmaktadır. Ancak, harcırah yapılan gerçek masrafları karşılamak amacıyla ödendiğinden, anılan kişiye aile fertleri için harcırah ödenebilmesi için bunların ikamet maksadıyla fiilen yeni görev yerlerine gitmiş olmaları şartına bağlı olduğunu özellikle vurgulayabiliriz. 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun 10’uncu maddesinde ise, yurt içinde veya yurt dışında görev yapmakta iken yurt içinde veya yurt dışındaki sürekli bir göreve naklen atanan ya da yabancı ülkelerdeki memuriyet merkezi değiştirilen memur ve hizmetlilere yeni görev yerlerine kadar sürekli görev yolluğu olarak yol masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer değiştirme masrafı verileceği öngörülmüştür. Bahse konu düzenlemeye göre sürekli görev yolluğu, memuriyet mahalli değişenlere evvelce yerleşmiş oldukları yerden yeni memuriyet yerlerine gitmelerine ve aynı zamanda ev eşyalarının taşıtılmasına ve diğer zorunlu giderlerine karşılık olarak ödenmektedir.
Çeşitli yargı Kararlarına yansıdığı üzere; anılan Kanunun 3’üncü maddesinin (e) bendinde geçen “aile fertleri” tanımına giren kişilere, bir görev kapsamında harcırah ödenebilmesi, naklen atanan memur ve hizmetlinin, ikamet amacıyla atandığı mahalle bunları fiilen götürülmesine bağlı bulunmaktadır. Dolayısıyla, sürekli görevle başka yere atanan memur ve hizmetlilerin harcıraha müstahak aile fertlerinin yeni memuriyet mahallini fiilen götürülmesi halinde, harcırah verilmesi gerektiği, ancak yeni memuriyet mahalline götürülmeyen aile fertleri için hiçbirşekilde harcırah ödenmesinin mümkün olmadığını belirtebiliriz. Bu itibarla, yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri ve yapılan açıklamalar çerçevesinde özel sektörde çalışan eş Harcırah Kanunu açısından aile ferdi kapsamında yer aldığından, özel sektörde çalışan eşin, memur tarafından fiilen yeni memuriyet mahalline götürülmesi halinde sürekli görev yolluğunun ödenmesi gerekmekte olup, söz konusu ödemenin yapılmasını engelleyen bir düzenlemenin ise bulunmadığını ifade edebiliriz.
Danıştay 5’inci Dairesince verilen (Esas No 13/10/1992) bir Kararda da özetle; 6245 sayılı Harcırah Yasasının 4/1.maddesinde, “Bu kanun kapsamına giren kurumlarda çalışan memur ve hizmetliler ile aile fertlerine ve aynı kurumlarda fahri olarak çalışanlara” kanunda öngörülen hallerde harcırah verileceğinin belirtildiği, aynı Yasanın 3/e maddesinde ise “aile fertleri”nin “memur ve hizmetlinin, harcırah verilmesini gerektiren olay sırasında evlilik bağıyla bağlı olduğu eşi ile bakmakla yükümlü olduğu usul ve furuunu ve erkek ve kız kardeşlerini” ifade edeceğinin açıklandığı, bu maddede geçen “bakma yükümlülüğü” sözcüklerinin 6245 sayılı Yasanın uygulanmasında harcıraha müstahak memur ya da hizmetlinin velayeti altında bulunanları ifade ettiğinin kuşkusuz olduğu, Türk Medeni Kanunun 262 ve 263.maddelerinde ise, çocukların ana ve babanın velayetine tabi olduğu ve velayetin beraberce icra edileceğinin hükme bağlandığı, olayda, eşi Bağ-Kur’a tabi olarak İstanbul’da çalışan davacının 100 Soruda Harcırah Rehberi 317 İstanbul İlinden Ankara’ya naklen atanması üzerine, çocuklarıyla birlikte Ankara’ya geldiğinden bahisle çocukları içinde nakil harcırahı verilmesi için yaptığı başvurunun ailede çocuklara bakma yükümlülüğünün babaya ait olduğu gerekçesiyle reddedilmesinde belirtilen nedenlerle hukuka uyarlık bulunmadığı, buna karşılık Harcırah Kanunu nakil nedeniyle yapılan gerçek giderlerin karşılanmasını amaçladığından, davacıya çocuklarından dolayı harcırah verilebilmesi için çocukların İstanbul’dan Ankara’ya getirilmiş olmasının zorunlu olduğu, dolayasıyla mahkemece bu konuda dosyada yer alan ve gerektiğinde ilgili yerlerden getirtilecek bilgi ve belgeler incelenip değerlendirildikten sonra sonucuna göre karar verilmesi gerektiği ifade edilerek, davacının temyiz isteminin kabul edilerek yerel mahkemenin kararının bozulmasına karar verildiği görülmüştür.
Kaynak: Ticaret Bakanlığı İç denetim birimi 100 soruda harcırah rehberi
