KDK, süresi geçtikten sonra beyanname veren işçiye öğrenim yardımı ödenmeli dedi
Üniversitede sürekli işçi kadrosunda görev yapan ilgii, Eylül ayında yılda bir defaya mahsus olacak şekilde yapılması gereken Öğrenim Yardımı için Ekim ayı sonunda başvuru yaptığı için talebinin reddedildiğini belirterek KDK'na başvurmuştur.
Söz konusu başvuruyu değerlendiren KDK, Toplu İş Sözleşmesinin 39 uncu maddesinde Eylül ayından sonra öğrenimdeki çocuğu için belge ibraz edenler hakkında öğrenim yardımı verilip verilemeyeceğine ilişkin hüküm bulunmadığından buradaki boşluğun işçi lehine yorum ilkesi ve sosyal yardımların veriliş amacına uygun şekilde doldurulup başvuranın çocuğuna ilişkin belgenin İdarenin kayıtlarında bulunduğu göz önüne alınarak İlgili İdaresince başvurana öğrenim yardımı verilmesi hususunda tavsiyede bulunulmasına karar verdi.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU
(OMBUDSMANLIK)
SAYI: 2024/4150-S.24.6618
BAŞVURU NO: 2023/18021
KARAR TARİHİ: 24/04/2024
TAVSİYE KARARI
BAŞVURAN : ^^^^^^^^,TCKN:
Adres:
BAŞVURUYA KONU İDARE : ........................................................ ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ
BAŞVURUNUN KONUSU : Öğrenim yardımı talebine ilişkindir.
BAŞVURU TARİHİ : 13/11/2023
BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
Kurumumuza 13/11/2023 tarihinde T.C. Kimlik Numaralı tarafından yapılan başvuruda; başvuran özetle, 696 sayılı KHK ile sürekli işçi statüsünde kadroya geçtiğini, .............................................................. Üniversitesi ile Türkiye Sağlık İşçileri Sendikası arasında imzalanan Toplu İş Sözleşmesinin 39uncu maddesinde yer alan eğitim yardımını dilekçe ile Kurumundan talep ettiğini ancak talebinin reddedildiğini, konuyla alakalı Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü tarafından hiç bir belgenin istenmediğini, duyuru yapılmadığını belirterek ödemenin tarafına yapılmasını talep etmektedir.
Başvuruya konulan ek evrakların tetkiki neticesinde; .................................... Üniversitesi Rektörlüğünün 02/11/2023 tarih ve sayılı yazısında; “696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile burumumuzda sürekli işçi statüsünde görev yapan personele Toplu İş Sözleşmesinin 39uncu maddesi ‘İşveren işçinin öğrenimdeki her çocuğu için belge ibraz etmek şartı ile yılda bir kez Eylül ayında ödemek üzere öğrenim yardımı yapar.’ gereğince öğrenim yardımı yapılmaktadır. 01.09.2023-30.09.2023 tarihleri arasında öğrenci belgesi ibraz etmediğinizden dolayı Toplu İş Sözleşmesi gereği öğrenim yardımından yararlanamadınız.” belirtildiği tespit edilmiştir
İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
Kurumumuzun bilgi-belge talebine yönelik...................Üniversitesi Rektörlüğünden alınan 11/12/2023 tarihli ve sayılı cevabi yazı ve eklerinde;
Başvuranın Üniversiteleri Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü sürekli işçi kadrosunda olup, Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü bünyesinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesi (D) fıkrası uyarınca temizlik görevlisi olarak görev yaptığı,
Başvuranın 05/05/2017-01/04/2018 tarihleri arasında 04/01/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca yapılan ihaleler kapsamında kurumlan personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalesini üstlenen firmalar bünyesinde 4857 ve 1475 sayılı İş Kanunlarına tabi olarak hizmet alımı ihalesi alt işveren işçisi olarak hastanelerinde görev yaptığı ve 24 Aralık 2017 tarihli ve 30280 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 696 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 127. maddesi gereğince, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları kapsamında 04 Aralık 2017 tarihi itibariyle çalışmakta olanların sürekli işçi kadrolarına geçirilmeleri kapsamında 01/04/2018 tarihinden itibaren sürekli işçi kadrosunda temizlik görevlisi olarak görev yaptığı,
..................................................................Üniversitesi Rektörlüğü ile Türk Sağlık İş Sendikası arasında 06.07.2023 tarihinde yapılan ve Ek protokole göre 696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kurumlarında Sürekli İşçi statüsünde görev yapan personele Toplu İş Sözleşmesinin 39. maddesinin A. bendinde yer alan Öğrenim Yardımı “İşveren, işçinin öğrenimdeki her çocuğu için belge ibraz etmek şartı ile yılda bir kez Eylül ayında ödemek üzere öğrenim yardımı yapar .” gereğince öğrenim yardımı yapıldığı,
Başvuranın Ek Protokol gereği sadece Eylül ayında yılda bir defaya mahsus olacak şekilde yapılması gereken Öğrenim Yardımı için Ekim ayı sonunda Tahakkuk Birimine gelerek söz konusu Öğrenim yardımını Öğrenci Belgesi getirmeden talep ettiği, kişiye mükerrer olarak iki mutemet tarafından birkaç gün içeresinde protokole bağlı olarak Öğrenim Yardımı yapılamayacağının belirtildiği,
Başvuranın Öğrenim Yardımı ile ilgili dilekçesini 31.10.2023 tarihinde Yazı İşleri Birimine verdiği, kişiye 02.11.2023 tarihinde yazılı olarak da cevap verildiği, Ek Protokole göre kişinin Öğrenim Yardımından faydalanabilmesi için Öğrenci Belgesi ibraz etmesi gerektiği, kurumun Öğrenim Yardımı için duyuru yapması ile ilgili herhangi bir hükmün bulunmadığı protokole göre sabit olduğu,
Açıklamalarına yer verilmiştir.
İLGİLİ MEVZUAT
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının;
“Devletin temel amaç ve görevleri” başlıklı 5 inci maddesi “Devletin temel amaç ve görevleri, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır
“Çalışma hakkı ve ödevi” başlıklı 49’uncu maddesinde, “Devlet çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları korumak, çalışmayı desteklemek ve işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak için gerekli tedbirleri alır”
Ücrette adalet sağlanması başlıklı 55inci maddesinde; “Ücret emeğin karşılığıdır. Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır. ...”
“Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesi “Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı ’na bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler’
“Milletlerarası andlaşmaları uygun bulma” başlıklı 90 ıncı maddesinde “Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır. (...) Türk kanunlarına değişiklik getiren her türlü andlaşmaların yapılmasında birinci fıkra hükmü uygulanır. (...) Usulüne göre yürürlüğe konulmuş Milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. (Ek cümle: 7/5/2004-5170/7 md.) Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır”
4. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından 08/06/1949 tarihinde imzalanan Türkiye’de 21.12.1960 tarih ve 10686 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 29 Mart 1961 tarihinde yürürlüğe giren 94 No’lu Çalışma Şartları (Kamu Sözleşmeleri) Sözleşmesinin 2nci maddesinde; “Bu Sözleşme ’nin şumulüne giren mukaveleler, ilgili işçilere işin yapıldığı aynı bölgedeki iş kolu veya sanayide ayni mahiyetteki iş için: Kollektif mukavele yolu ilgili veya ilgili sanayi veya iş kolundaki işçi veya işverenlerin mühim bir kısmını temsil eden işçi ve işveren teşekkülleri arasında tensip edilmiş diğer bir müzakere usulü yolu ile, Hakem kararı yolu ile, veya, Milli mevzuatla: Tesbit edilmiş olanlardan daha az elverişli olmayan ücretleri (Ödenekler dahil), iş müddetlerini ve diğer çalışma şartlarını garanti eden hükümleri ihtiva edecektir.
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun ‘Kurumun görevi’ başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”
22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun, Amaç ve kapsam başlıklı linci maddesinde; “Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir. ...”
Ücret ve ücretin ödenmesi başlıklı 32nci maddesinde; “Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. (Değişik ikinci fıkra: 17/4/2008-5754/85 md.) Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak, yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödeme yapılabilir. Çalıştırılan işçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi hususunda; tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü, işletme büyüklüğü, çalıştırdığı işçi sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurları dikkate alarak işverenleri veya üçüncü kişileri zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkilidir. Çalıştırdığı işçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluğuna tabi tutulan işverenler veya üçüncü kişiler, işçilerinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaklarını özel olarak açılan banka hesapları dışında ödeyemezler. (Ek fıkra : 17/4/20085754/85 md.) İşçinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak açılan banka hesaplarına yatırılmak suretiyle ödenmesine ilişkin diğer usûl ve esaslar anılan bakanlıklarca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz. Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir. İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve Kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur. Meyhane ve benzeri eğlence yerleri ve perakende mal satan dükkan ve mağazalarda, buralarda çalışanlar hariç, ücret ödemesi yapılamaz. Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır. ”
T.C. Erciyes Üniversitesi Rektörlüğü (17 no’lu İşkolunda Faaliyet Gösteren) İşyerlerine İlişkin Olarak Türk Ağır Sanayii Ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası (TÜHİS) İle Türkiye Sağlık Ve Sosyal Hizmet İşçileri Sendikası (Türkiye Sağlık-İş) Arasında İmzalanan 01.10.2023-31.12.2025 yürürlük süreli İşletme Toplu İş Sözleşmesinin Sosyal Yardım Ödemeleri başlıklı 39uncu maddesinde; A- Öğrenim Yardımı: İşveren, işçinin öğrenimdeki her çocuğu için belge ibraz etmek şartı ile yılda bir kez Eylül ayında ödenmek üzere toplu iş sözleşmesinin ikinci döneminde (01.01.2024- 31.12.2024) Eylül ayında; İlkokul için 526,54 TL, Ortaokullar için 557,48 TL, Lise ve dengi okullar için 619,43 TL, Yüksekokullar ve üniversite için (okulun normal eğitim süresi artı bir yıl süreyle sınırlı olmak üzere) 774,29 TL tutarında (Ancak bu tutarlara sözleşmenin ikinci dönemindeki ücret zamları ilave edilerek 01.07.2024-31.12.2024 dönemi Eylül ayında oluşacak tutar üzerinden) öğrenim yardımı yapar. Bu ödeme toplu iş sözleşmesinin üçüncü döneminde (01.01.2025-31.12.2025) ise “2025 Yılı Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü ” hükümleri saklı kalmak kaydı ile bu protokolde öngörülecek miktar yahut oran esas alınarak taraflarca imzalanacak bir protokol ile düzenlenecektir. ”
T.C. Erciyes Üniversitesi Rektörlüğüne Bağlı (17 Nolu İşkolunda Faaliyet Gösteren) Bulunan İşyerleri İşletme Toplu İş Sözleşmesinin (1.10.2020-10.09.2023) Sosyal Yardım Ödemeleri başlıklı 39uncu maddesinde; (YHK tarafından bağıtlanmıştır.) A- Öğrenim Yardımı: İşveren, işçinin öğrenimdeki her çocuğu için belge ibraz etmek şartı ile yılda bir kez Eylül ayında ödenmek üzere; İlkokul için 170,00 (yüzyetmiş) TL. Ortaokullar için 180,00 (yüzseksen) TL. Lise ve dengi okullar için 200,00 (ikiyüz) TL. Yüksekokullar ve üniversite için (okulun normal eğitim süresi artı bir yıl süreyle sınırlı olmak üzere) 250,00 (ikiyüzelli) TL tutarında öğrenim yardımı yapar. ”
04/07/2023 tarihli Protokol’ün Sosyal Yardım Ödemeleri başlıklı 39uncu maddesinde, A-Öğrenim Yardımı İşveren işçinin öğrenimdeki her çocuğu için belge ibraz etmek şartı ile yılda bir kez Eylül ayında ödenmek üzere toplu iş sözleşmesinin üçüncü yılı (01.01.2023-30.09.2023) Eylül ayında İlkokul için 387,40TL, Ortaokullar için 410,18TL, Lise ve dengi okullar için 455,75TL, Yüksekokullar ve üniversite için (okulun normal eğitim süresi artı bir yıl süreyle sınırlı olmak üzere) 569,69TL tutarında (ancak bu tutarlara üçüncü yıl ikinci dönem zammı %7,5+enflasyon farkı dahil edilerek Eylül ayında oluşacak tutar üzerinden)öğrenim yardımı yapar. ”
Düzenlemelerine yer verilmiştir.
KAMU DENETÇİSİ CELİLE ÖZLEM TUNÇAK’IN KAMU BAŞDENETÇİSİ’NE ÖNERİSİ
Başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirilerek hazırlanan “Tavsiye Karar Önerisi” Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
Başvuran özetle; Toplu İş Sözleşmesinin 39 uncu maddesine istinaden öğrenim yardımı talep etmektedir.
İdare tarafından gönderilen bilgi ve belgelerden özetle; Toplu İş Sözleşmesinin 39uncu maddesi 'İşveren işçinin öğrenimdeki her çocuğu için belge ibraz etmek şartı ile yılda bir kez Eylül ayında ödemek üzere öğrenim yardımı yapar.gereğince öğrenim yardımı yapıldığı, başvuran 01.09.2023-30.09.2023 tarihleri arasında öğrenci belgesi ibraz etmediğinden talebinin reddedildiği anlaşılmaktadır.
İdare tarafından gönderilen ek evrakların tetkikinden; EÜ Gelen Evrak Tarilı ve Sayısı: 31.10.2023- olarak başvuralım çocuğuna ait öğrenci belgesinin İdarenin kayıtlarında bulunduğu tespit edilmiştir.
İş Kanunu’nun 32ııci maddesinde ücret; bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya iiçiincii kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutar şeklinde tanımlanmaktadır. Literatüre bakıldığında ise ücret kavramının asıl ücret ve ücret ekleri şeklinde ikiye ayrıldığı; asıl ücretin işçi ile işveren arasında iş sözleşmesi kurulurken kararlaştırılan veya bir koşul ileri sürülmeden işverenin işçiyi işe alırken bildirdiği ücret şekline tanımlandığı ve çıplak ücret, temel ücret şeklinde de adlandmldığı; ücret eklerinin ise; asıl ücretin dışında, işçiye ikramiye, prim, komisyon, kar payı gibi ödemelerle, sosyal yardım niteliğindeki yemek, taşıt, giyim, yakacak, konut ve benzeri parasal veya para ile ölçülebilen yararlar şeklinde tanımlandığı ve asıl ücret ile ücret ekleri ve sosyal yardmılar toplamına giydirilmiş ücret denildiği, giydirilmiş ücretin, kıdem ve ihbar tazminatı hesabına esas ücret olduğu anlaşılmaktadır.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 20/06/2016 tarihli 2016/19333 Esas ve 2016/14689 Karar sayılı Kararında; “...işçiye verilen barınma, ısınına yardımı sosyal yardım niteliğinde olup bunlar gelir vergisi ve SGK priminden muaftır. Buna göre davacının banıma, ısınma yardımının brüte çevrilmeden davacının aylık brüt ücretine eklenerek giydirilmiş brüt ücreti tespit edilerek davacının alacakları yeniden hesaplatılarak hüküm altına alınmalıdır... ” belirtilmektedir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 13/01/2014 tarihli 2011/50314 Esas ve 2014/176 Karar sayılı Kararında; “...Kıdem tazminatına esas alınacak olan ücretin tespitinde 4857 sayılı İş Kanununun 32 ııci maddesinde sözü edilen asıl ücrete ek olarak işçiye sağlanan para veya para ile ölçülebilen menfaatler göz önünde tutulur. Buna göre ikramiye, devamlılık arz eden prim, yakacak yardımı, giyecek yardımı, kira, aydınlatma, sen’is yardımı, yemek yardımı ve benzeri ödemeler kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır. İşçiye sağlanan özel sağlık sigortası yardımı ya da hayat sigortası pirim ödemeleri de para ile ölçülebilen menfaatler kavramına dahil olup, tazminata esas ücrete eklenmelidir. Satış rakamları ya da başkaca verilere göre hesaplanan pirim değişkenlik gösterse de, kıdem tazminatı hesabında genişletilmiş ücret kavramı içinde değerlendirilmelidir. ...” belirtilmektedir.
Dolayısıyla ücrete ikramiye, prim, giyecek yardımı, kiıa, aydınlatma, servis yardımı, yemek yardımı, öğıeııim yardımı, sosyal yardım gibi süreklilik gösteren ödemelerin de katılması gerektiği kuşkusuz olup İş Kanununun 32nci maddesinde; Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıl olarak belirlenmiştir.
Başvuruya konu somut olaya bakıldığında; başvuran Toplu İş Sözleşmesinin 39 uncu maddesine istinaden öğrenim yardımı talep etmektedir. Toplu İş Sözleşmesinin Sosyal Yardım Ödemeleri başlıklı 39uncu maddesine bakıldığında; “A-Öğreııim Yardımı: İşveren, işçinin öğrenimdeki her çocuğu için belge ibraz etmek şartı ile yılda bir kez Eylül ayında ödenmek üzere toplu iş sözleşmesinin ikinci döneminde (01.01.2024- 31.12.2024) Eylül ayında; İlkokul için 526,54 TL, Ortaokullar için 557,48 TL, Lise ve dengi okullar için 619,43 TL, Yüksekokullar ve üniversite için (okulun normal eğitim süresi artı bir yıl süreyle sınırlı olmak üzere) 774,29 TL tutarında (Ancak bu tutarlara sözleşmenin ikinci dönemindeki ücret zamları ilave edilerek 01.07.2024-31.12.2024 dönemi Eylül aynıda oluşacak tutar üzerinden) öğrenim yardımı yapar ” hükmü mevcuttur.
Bahse konu maddede Eylül ayından soma öğlenimdeki çocuğu için belge ibraz edenler kakknıda öğrenim yardımı verilip verilemeyeceğine ilişkin hüküm bulunmadığı anlaşılmaktadır. Türk Borçlar Kanunu’nun 23üncü maddesinde; “Genel işlem koşullarında yer alan bir hüküm, açık ve anlaşılır değilse veya birden çok anlama geliyorsa, düzenleyenin aleyhine ve karşı tarafın lehine yorumlanır.” hükmü düzenlenmiştir. Bu kapsamda iş hukukunda kabul gören işçi lehine yorum ilkesi, aynı konuda birden fazla düzenlemenin varlığı ya da bir düzenlemenin anlamının muğlak olması hâlinde, işçinin lehine olan düzenlemenin ya da anlamın uygulanması gerektiğini ifade etmektedir.
Sosyal yardımlar ise; literatürde, belli bir hizmet veya iş karşılığı olmaksızın işçinin bazı gereksinimlerini karşılamaya yönelik ödemeler olarak tanımlanmakta, işçileri işyerine bağlamak, iş verimini artırmak, düzenli beslenmelerini sağlamak, işe gidip gelmelerini kolaylaştırmak gibi amaçlarla verilirken, zamanla sendikaların araya girmesiyle Toplu İş Sözleşmelerinde bir pazarlık konusuna dönüştüğü; başlangıçta yemek, yakacak, giyim, taşıt yardımı gibi temel gereksinimlerle sınırlı iken, buna evlenme, doğum, ölüm, sağlık, besin, konut, aile, çocuk, eğitim yardımları, yıllık izin ve bayram harçlıklarının da eklendiği belirtilmektedir.
Kurumumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; başvuranın öğrenim yardımı talebine ilişkin olarak, Toplu İş Sözleşmesinin 39 uncu maddesinde Eylül ayından sonra öğrenimdeki çocuğu için belge ibraz edenler hakkında öğrenim yardımı verilip verilemeyeceğine ilişkin hüküm bulunmadığından buradaki boşluğun işçi lehine yorum ilkesi ve sosyal yardımların veriliş amacına uygun şekilde doldurulup başvuranın çocuğuna ilişkin belgenin İdarenin kayıtlarında bulunduğu göz önüne alınarak İlgili İdaresince başvurana öğrenim yardımı verilmesi gerektiği, kaldı ki sosyal yardımların ücrete dahil olduğu yukarıda bahsedilen Yargıtay Kararları ile sabit olduğundan ve İş Kanununun 32nci maddesinde; ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıl olarak belirlendiğinden başvuranın öğrenim yardımı talebinde zamanaşımı süresinin dolmadığı kanaatine varılmıştır.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde iyi yönetim ilkelerine yer verilmiş olup; idare tarafından, Kurumumuzca talep edilen bilgi ve belgeler süresi içinde gönderildiğinden “kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi” ilkesine uygun hareket edildiği; ancak, başvuranın talebini reddederken bu işlem karşısında hangi sürede hangi mercilere başvurabileceğinin gösterilmemiş olması sebebiyle “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uyulmadığı tespit edilmiş olup, idareden bundan böyle bu ilkeye de uyması beklenmektedir.
HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
14/06/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Tavsiye Kararının idareye tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde idare tarafından herhangi bir eylem ya da işlem tesis edilmezse (varsa) dava açma süresinden kalan süre işlemeye devam edecek olup, İş Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
KARAR
Açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN KABULÜ ile;
Başvuranın öğrenim yardımı talebine ilişkin olarak, Toplu İş Sözleşmesinin 39 uncu maddesinde Eylül ayından sonra öğrenimdeki çocuğu için belge ibraz edenler hakkında öğrenim yardımı verilip verilemeyeceğine ilişkin hüküm bulunmadığından buradaki boşluğun işçi lehine yorum ilkesi ve sosyal yardımların veriliş amacına uygun şekilde doldurulup başvuranın çocuğuna ilişkin belgenin İdarenin kayıtlarında bulunduğu göz önüne alınarak İlgili İdaresince başvurana öğrenim yardımı verilmesi hususunda Erciyes Üniversitesi Rektörlüğüne TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20’nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca, bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
Kararın başvurana ve Erciyes Üniversitesi Rektörlüğüne tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisi’nce karar verildi.
Şeref MALKOÇ
Kamu Başdenetçisi
