İhraç edilen memur, emekli olursa emeklilik tazminatı (harcırah) ödenir mi?
Kamu Denetçiliği Kurumu, meslekten ihtaç edilen bir personelin emekli olduktan sonra emeklilik tazminatı (harcırah) ödenmesi talebini reddetti.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU
(OMBUDSMANLIK)
SAYI : 2021/1779-S.21.2933
BAŞVURU NO:2020/94491
KARAR TARİHİ: 29/01/2021
RET KARARI
BAŞVURAN
BAŞVURUYA KONU İDARE : İÇİŞLERİ BAKANLIĞI BAŞVURUNUN KONUSU : Emekli tazminatı (harcırah) ödenmesi talebi.
BAŞVURU TARİHİ : 24/08/2020
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
Başvuran, kamu görevinden çıkarıldıktan sonra Sosyal Güvenlik Kurumuna müracaat ederek emekli olmuş; kendisine emekli yolluğu (tazminatı) ödenmesini talep etmektedir.
İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
Başvuruya konu iddialar hakkında Emniyet Genel Müdürlüğünün 04/10/2020 tarih ve sayılı cevabi yazısı ve eklerinde özetle;
Başvuranın, Elazığ Emniyet Müdürlüğü kadrosunda Emniyet Amiri olarak görev yapmakta iken, 17/08/2016 tarihinde 670 sayılı KHK ile kamu görevinden çıkarılarak Emniyet Teşkilatı ile ilişiği kesildiği; 5434 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi gereğince Açıktan İsteğiyle Emekliye sevki onaylandığı,
20/04/2017 tarihli dilekçesiyle, 670 sayılı KHK ile kamu görevinden çıkarılması sonrasında Açıktan İsteğiyle Emekliye sevk olması nedeniyle, 375 ve 631 sayılı KHK hükümleri gereği harcırah talebinde bulunduğu,
Olağanüstü Hal Kapsamında düzenlenen Kanun Hükmünde Kararnameler ile kamu görevinden çıkarılan personelin, emekli olduğu tarihte Devlet Memuru statüsünde bulunmaması ve kurumundan ilişik kesmek suretiyle emekliye ayrılmaması nedeniyle “Emekli Olanlara Ödenen Tazminat” kapsamında yurtiçi sürekli görev yolluğunun ödenmesinin uygun olmayacağı gerekçesiyle harcırah talebinin reddedildiği,
açıklamalarına yer verilmiştir.
İLGİLİ MEVZUAT
18/10/1982 tarihli ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının,
“Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında; “Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler.”
Kamu hizmeti görevlileriyle ilgili hükümler” bölümünde yer alan “Genel ilkeler”
başlıklı 128 inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Memurların ve diğer kamu görevlilerinin niteliklerinin, atanmalarının, görev ve yetkilerinin, haklarının ve yükümlülüklerinin, aylık ve ödeneklerinin ve diğer özlük işlerinin kanunla düzenlenir.”
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun “Kurumun görevi” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında; “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir.”
10/2/1954 tarih ve 6245 sayılı Harcırah Kanununun “Harcırah verilecek kimseler”
başlıklı 4 üncü maddesinde; “... 4. Hizmetlilerden cezaen olmamak üzere vazifelerine son verilenlere ve bunların aile fertlerine;. harcırah verilir.”
27/6/1989 tarih ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 1 inci maddesinde;
“A) Aylıklarını 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu, 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu ve 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununa göre almakta olan personele 1000 gösterge rakamı üzerinden memuriyet taban aylığı ödenir.”
“D) (Ek: 31/7/2003-4969/2 md.) (A) bendi kapsamına giren personel ile 22.1.1990 tarihli ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ekli (II) sayılı cetvelde yer alan personel ve kamu kurumlarında işçi olarak istihdam edilenlerden; emekliliğini isteyen veya emekliye sevk olunanlara, haklarında toptan ödeme hükümleri uygulananlara, emekli iken yeniden hizmete alındıktan sonra cezaen olmamak üzere görevlerine son verilenlere, kendi kusurları olmaksızın sözleşmesi feshedilen veya hizmet sürelerinin bitiminde ayrılan sözleşmeli subay, sözleşmeli astsubay, uzman erbaş ve sözleşmeli erbaş ve erler ile terhis olan yedek subaylara, yedek astsubaylara ve bunlardan görevde iken ölenlerin kanuni mirasçılarına damga vergisi hariç herhangi bir vergiye tâbi tutulmaksızın (12.105) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarında tazminat ödenir.”
hükümleri yer almıştır.
KAMU DENETÇİSİ SADETTİN KALKAN'IN KAMU BAŞDENETÇİSİ'NE ÖNERİSİ
Kamu Denetçisi tarafından yapılan inceleme ve araştırma neticesinde; başvuranın talebinin reddine yönelik işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonuç ve kanaatine varılarak başvurunun reddi yönündeki öneri Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur
DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
Başvuran, Emniyet Amiri olarak görev yapmakta iken, 17/08/2016 tarihinde 670 sayılı KHK ile kamu görevinden çıkarılarak Emniyet Teşkilatı ile ilişiği kesilmiş, sonrasında Sosyal Güvenlik Kurumuna müracaat ederek açıktan kendi isteğiyle emekliye sevki onaylanmış; 375 sayılı KHK hükmü kapsamında emekli tazminatı (harcırah) ödenmesini talep etmektedir.
Başvuru konusuna ilişkin olarak İdare tarafından yapılan açıklamada; Olağanüstü Hal Kapsamında düzenlenen Kanun Hükmünde Kararnameler ile kamu görevinden çıkarılan personelin, emekli olduğu tarihte Devlet Memuru statüsünde bulunmaması ve kurumundan ilişik kesmek suretiyle emekliye ayrılmaması nedeniyle “Emekli Olanlara Ödenen Tazminat” kapsamında yurtiçi sürekli görev yolluğunun ödenmesinin uygun olmayacağı gerekçesiyle harcırah talebinin reddedildiği belirtilmiştir.
Emeklilere önceden harcırah verilmekte iken, emekli olunca nereye yerleşeceği, beyana göre ne kadar masraf ödeneceği konusunda ihtilaflar doğması nedeniyle, 375 sayılı KHK ile "tazminat" adı altında standart bir ödeme getirilmiştir.
Kamu görevinden çıkarılarak memuriyetle ilişiği kesilen ve sonrasında emekli olan kişilere, 375 sayılı KHK hükümlerinde tazminat olarak isimlendirilen ödemenin yapılıp yapılamayacağı hususuna ilişkin olarak; 6245 sayılı Harcırah Kanununun "harcırah verilecek kimseler” başlıklı 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında; "Hizmetlilerden cezaen olmamak üzere vazifelerine son verilenlere ve bunların aile fertlerine ... harcırah verilir" hükmü yer almakta olup; buna göre, cezaen görevine son verilenlere harcırah ödenmeyeceği anlaşılmaktadır. Diğer yandan, 375 sayılı KHK'nın 1 inci maddesinin D bendinde ise; "(A) bendi kapsamına giren personelden; ... emekliliğini isteyen veya emekliye sevk olunanlara, ... cezaen olmamak üzere görevlerine son verilenlere, ... (13.558) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda tazminat ödenir"; (A) bendinde ise "Aylıklarını 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa ... göre almakta olan personele ..." denildiği görülmektedir.
Bu çerçevede, gerek Harcırah Kanununda gerekse de 375 sayılı KHK'da "cezaen olmamak üzere görevine son verilenlere" ifadesine yer verildiği anlaşılmakta; somut olayda kişinin memuriyetle bağını ifade eden son hali memuriyetten ihraç edilmesi olduğu, ihraç durumunda iken emeklilik dilekçesi verdiği, yani memuriyetle bağı kopmuşken yaptığı işlemlerin memurmuş gibi değerlendirilemeyeceği; 375 sayılı KHK'da "(A) bendi kapsamına giren personelden; ... emekliliğini isteyenlere" ifadesine ve (A) bendinde de "Aylıklarını ... almakta olan personel ..." ifadesine yer verilerek, halen çalışmakta iken emekliliğini isteyenlerin bu kapsama gireceği; ayrıca "cezaen olmamak üzere görevine son verilenler" ifadesinden, cezaen görevine son verilenlerin, anılan tazminattan yararlanamayacağı, konuya ilişkin mevzuatın söz konusu tazminatı hak kazanmayı personel olma şartına bağladığı anlaşılmakta olup; somut olayda, emekli olanlara ödenen tazminat kapsamında yurtiçi görev yolluğu ödenmemesi işleminde hukuka aykırılık bulunmadığı değerlendirilmektedir.
Benzer konuda Kurumumuzun 20/10/2020 tarihli ve 2020/6727 sayılı Ret Kararında da; başvuranın kamu görevine son verilmesi işleminin cezaen gerçekleştiği ve bulunduğu statüde talep ettiği tazminatın idare tarafından ödenmemesi gerekçesinin hukuka uygun olduğu, dolayısıyla idarece gerçekleştirilen eylem ve işlemlerde hukuka aykırılık bulunmadığı sonuç ve kanaatine varılarak, başvurunun reddine karar verilmiştir.
Yukarıda anlatılan hususlar, başvuranın iddiaları, idarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; başvuranın emeklilik dilekçesini görevinden ihraç edildikten sonra verdiği, yani memuriyetle bağı koptuktan sonra kendi isteğiyle emekliliğe ayrıldığı, memuriyetle bağı varken yapılan son işlemin "cezaen görevine son verme" olduğu, anılan mevzuat hükümleri kapsamında cezaen görevine son verilenlerin söz konusu tazminattan yararlanamayacağı açıkça anlaşıldığından, başvuranın tazminat (harcırah) talebinin reddine ilişkin işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı kanaat ve sonucuna varılmıştır.
İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
İyi yönetim ilkelerine, 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin "İyi yönetim ilkeleri" başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiştir. Söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirmeler neticesinde; başvurunun inceleme ve araştırması kapsamında Kurumumuzca istenilen bilgi ve belgelerin idare tarafından süresi içerisinde ve gerekçeli olarak Kurumumuza gönderildiği, böylece “kararların gerekçeli olması ve makul sürede karar verme” ilkelerine uygun davranıldığı; idarenin, başvurucuya verdiği cevapta hangi sürede hangi mercilere başvurabileceğini de göstermediği, bu nedenle “karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi” ilkesine uymadığı anlaşılmış olup; idarenin bahse konu ilkeye uygun davranması önerilmektedir.
HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, bu Ret Kararının başvurana tebliğ tarihinden itibaren, ilgili idarenin işlemine karşı (varsa) dava açma süresinden kalan süre kaldığı yerden işlemeye devam edecek olup; Elazığ İdare Mahkemesinde yargı yolu açıktır.
KARAR
Yukarıda açıklanan gerekçelerle BAŞVURUNUN REDDİNE,
Kararın başvurana ve İçişleri Bakanlığına tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisince karar verildi.
e-imzalıdır
Şeref MALKOÇ
Kamu Başdenetçisi
