Harcırah Kanununa Göre Mutat Yol Tanımı
Bilindiği üzere harcırah kanununa göre geçici görev yolluğu ödemelerinde ve sürekli görev yolluğu ödemelerinde yol parasının kanunda yer alan hüküm doğrultusunda mutat yol üzerinden ödemeler yapılmaktadır.İlgili kanun maddesinde değişiklik yapıldığı yılda mutat yol ve elverişli yol tanımından ne anlaşılması gerektiği yönünde sayıştay başkanlığına maliye bakanlığınca sorulan görüşe istinaden sayıştay başkanlığının almış olduğu genel kurul kararı yazımız ekindedir.
Sayıştay Genel Kurul Kararı 16.09.1985 / 4509/1
6245 sayılı Harcırah Kanununun 46`ncı maddesinin 2562 sayılı Kanunla değiştirilmeden önceki biçiminde, yurtiçinde yer değiştirme masrafının değişken unsurunun hesabında dikkate alınacak kilometre veya deniz milinin, iki mahal arasında gidip gelmeye elverişli en kısa kara ve deniz yolunun esas alınarak bulunacağı belirtilmiş iken, 2562 sayılı Kanunun 47`nci maddede yaptığı değişiklikle, yurt içinde yer değiştirme masrafının, iki mahal arasında mutat olan, gidip gelmeye elverişli en kısa kara ve deniz yolunun dikkate alınarak hesaplanacağı hükme bağlanmak suretiyle, maddeye, hesaba esas alınacak yolun, kullanılması "mutat olan" yol olması şartı getirilmiştir.
Bu değişiklik üzerine Maliye ve Gümrük Bakanlığınca söz konusu maddede yer alan "mutat ve elverişli olma" şartı ile "en kısa kara ve deniz yolu" şartının birlikte nasıl uygulanacağı hususunda tereddüde düşülmüş ve uygulamada birliğin sağlanabilmesi amacıyla konu Sayıştay`a intikal ettirilmiştir.
Yukarıda da belirtildiği üzere, 2562 sayılı Kanunla yapılan değişiklikten önce yurtiçi yer değiştirme masrafı, yolun kullanılmasının mutat olup olmadığına bakılmaksızın gidip gelmeye elverişli olması şartı ile en kısa kara ve deniz yolu esas alınarak hesaplanırken, anılan Kanunla bu hesaplamaya yeni bir unsur eklenmiş ve hesaba esas olacak yolun gidip gelmeye elverişli olması yanında mutat olması gerektiği belirtilmiştir.
Böylece son değişiklikle yurtiçi yer değiştirme masrafının değişken unsuru üç şarta bağlanmış olmaktadır. Ancak, yolun mutat olmasından çoğunluğun tercih ettiği ve kullandığı yolun kastedildiği ve çoğunluğun her zaman en elverişli yolu tercih edeceği kuşkusuz bulunduğundan, "mutat olma" ve "elverişli olma" şartlarını birlikte mütalâa etmek uygun olacaktır. Bununla birlikte iki mahal arasında gidip gelmeye elverişli birden fazla yol varsa yurtiçi yer değiştirme masrafının, değişken unsurunun, bu yollardan çoğunlukça kullanılması mutat olanı üzerinden hesaplanması maddenin buyurucu hükmü gereğidir.
Öte yandan 13.10.1965 gün ve 2254/1 sayılı Sayıştay Genel Kurulu Kararında, yer değiştirme masrafının iki mahal arasında gidip gelmeye elverişli en kısa kara ve deniz yolu üzerinden hesaplanması gerekeceği, "elverişlilik" ve "en kısa olma" şartlarının birlikte düşünülmesinin zorunlu bulunduğu, en kısa yolun elverişsiz olması halinde memura o yol üzerinden yer değiştirme masrafı ödenmesinin mümkün olmadığı kabul edilmiştir.
Madde hükmünde "mutat olma" şartı yok iken yapılan bu yorum "elverişli olma" şartına öncelik taşıyan bir düşünce tarzını içermektedir. Madde hükmüne "elverişli olma" şartını destekleyen "mutat olma" şartının eklenmesinden sonra ise, birlikte düşünülmesi gereken bu iki şarta, "en kısa olma" şartına göre öncelik verilmesi, 2254/1 sayılı Genel Kurul Kararına olduğu kadar, Kanun Koyucunun amacına da uygun düşecektir. Değişik 47`nci maddede yer alan "en kısa olma" şartının ise, iki mahal arasında gidip gelmeye elverişli ve çoğunlukça kullanılması mutat olan yolun birden fazla olması halinde aranması gerekmektedir.
Ayrıca iki mahal arasında hem karayolu, hem kara ve deniz yolu var ise, yurtiçi yer değiştirme masrafının değişken unsurunun karayolu üzerinden hesaplanması ülkemiz gerçeklerine uygun düşecektir. çünkü üç yanı denizlerle çevrili olmasına rağmen ülkemizde deniz taşımacılığı mutat bir ulaşım şekli olarak hizmet verememektedir.
Bu nedenlerle yurtiçi yer değiştirme masrafının değişken unsurunun, gidip gelmeye elverişli ve çoğunluk tarafından kullanılması mutat olan en kısa yol üzerinden hesaplanması gerekli görülmektedir.
SONUÇ : 6245 sayılı Harcırah Kanununun değişik 47`nci maddesi uyarınca yurtiçi yer değiştirme masrafının değişken unsurunun, gidip gelmeye elverişli ve çoğunlukça kullanılması mutat olan en kısa yol üzerinden hesaplanmasının uygun olacağına oybirliğiyle karar verildi.
