6245 sayılı Yasa’nın “Seyyar olarak vazife gören memur ve hizmetliler” başlıklı 49’uncu maddesi; “Asli görevleri gereği memuriyet mahalli dışında ve belirli bir görev bölgesi (Merkez veya il kuruluşuna dahil birimlerde il sınırı, bölge şeklinde çalışan birimlerde bölge sınırı) içinde fiilen gezici olarak görev yapan memur ve hizmetlilere gündelik ve (Aşağıda unvanları sayılanlar hariç) yol masrafı ödenmez. (Değişik: 14/1/1988 - KHK - 311/16 md.) Bunlardan, Maliye ve Gümrük Bakanlığınca görev unvanları ile iş ve çalışma özellikleri uygun görülenlere; bu Bakanlıkça vize edilen cetvellere dayanılarak fiilen gezici görev yaptıkları günler için almakta oldukları aylık/kadro derecelerine göre müstahak oldukları yurt içi gündeliklerinin üçte biri günlük tazminat olarak verilir. Takip memuru, gezici sağlık memuru, ebe, orman muhafaza memuru, koruyucu, koruma memuru, posta dağıtıcısı, hat bakıcısı, tahsildar, gezici başöğretmen ve görev niteliklerinin bunlara benzerliği Maliye Bakanlığınca onaylanacak diğer memur ve hizmetlilerin yol masrafları mutat taşıt araçlarına fiilen ödedikleri miktarlar üzerinden karşılanır.” Şeklinde hükme bağlanmıştır. 6245 sayılı Yasa’nın 49’uncu maddesinde, aslen yapmak zorunda kaldıkları görev gereğince memuriyet mahalli dışında ve belirli bir görev bölgesi içinde fiilen gezici olarak görev yapan memur ve hizmetlilere yapılan ödemelere ait ilkeler düzenlenmektedir. Madde metninde yer aldığı üzere, bu kapsamda tazminata hak kazanmak için; öncelikle ilgili personelin, esas görevinin memuriyet mahalli dışında bulunması gerekmektedir. Diğer koşul ise, esas görevlerini belirli bir görev bölgesi içinde fiilen yapmaları gerekliliğidir. Harcırah Kanunu’nun genel yaklaşımı memuriyet mahalli içinde yapılan görevlendirmelere gündelik ödenmemesi ilkesidir. Nitekim Yasanın 28’inci maddesi hükmü de bu yöndedir.
Ancak bazı meslek grupları için bunun uygulanmasında problemler yaşanmaktadır. Çünkü, bazı kurumlara ait görevler bir bölge içinde sürekli gezilmesini veya fiilen arazi üzerinde çalışılmasını gerektirecek nitelikte olabilir. Bu nitelikteki görevi yerine getirenlere, görevin özelliğinden kaynaklanan gerekçelerle ek masrafları veya yıpranmalarının karşılığı olarak bir ödeme yapılması anılan Yasa ile öngörülmüştür. Ancak öngörülen bu ödeme harcırah olmayıp yasa maddesinde geçtiği üzere, tazminat olarak adlandırılmıştır. Harcırah Kanunu’nda yer alan ve memuriyet mahalli içinde veya dışında asli görevleri gereği fiilen gezici olarak görev yapan memur ve hizmetliler ile her türlü arazi üzerinde fiilen çalışanların yaptığı görevler de geçici nitelikte olmakla birlikte, Kanun bu görevlerin süreklilik arzetmesi nedeniyle bu tür görevleri geçici görev olarak kabul edilmemiş olup, bunlara tazminat ödenmesi (seyyar görev ve arazi tazminatı) ilkesi benimsenmiştir. Ancak bunlardan kendilerine verilen aynı veya farklı nitelikteki bir görevi kendi görev bölgesi dışında yapanlarla, kendi görev bölgesi içinde olmakla birlikte asli görevleriyle ilgisi bulunmayan nitelikte bir görevle kendi görev bölgesi içinde görevlendirilenlere de geçici görev yolluğu verilmesi gerekmektedir.
Diğer bir ifadeyle, görevlerinin gereği olarak, memuriyet mahalli dışında ve belirli bir bölge içinde fiilen gezici olarak görev yapan memur ve hizmetlilere gündelik ve yol gideri verilmeyerek, bunların bu gibi giderleri ile belirli bir yerde görev yapan personele göre yapacakları ek giderlere karşılık olmak üzere bir tazminat verilmesi yasa ile hükme bağlanmıştır. Bunların görev alanları, merkez veya il kuruluşuna dahil birimlerde il sınırı, bölge şeklinde çalışan birimlerde ise bölge sınırı olduğu maddede hüküm altına alınmış olup, ayrıca, anılan memur ve hizmetlilerin görevlerini memuriyet mahallinin dışı olarak kabul edilen “başka yer”lerde yapmaları bu ödemenin yapılması için gereklilik arz etmektedir. Anılan personele tazminat ödendiği dikkate alınarak, bunlara harcırahın unsurlarından olan gündelik ve yol giderinin ödenmesi mümkün değildir. Ayrıca, seyyar görev tazminatı ödenmesi gerekmeyen kişilere Yasaya uygun görevlendirme yapılması koşuluyla geçici görev yolluğu ödenmesi mümkün olabilmektedir. Hazine ve Maliye Bakanlığınca görev unvanları ile iş ve çalışma özellikleri uygun görülenlere bu tazminatın verilmesi ile ilgili hususlarda da anılan Bakanlığa yetki verilmiştir. Ayrıca, bu maddenin aksine toplu sözleşmelere hüküm konulmayacaktır.
Konulsa bile yasaya aykırı olduğu için geçersiz olacaktır. Çünkü seyyar görev tazminatı miktarı konusunda idarelerin bir takdir yetkisi bulunmamaktadır. Yasada ifade edilen görev yapan memur ve hizmetlilere, söz konusu tazminat, asli görevleri sebebiyle yapacakları seyahatler ve yıpranmadan dolayı ödenmektedir. Bu itibarla, bahse konu tazminat, bu görev yapıldığı sürece verilebilecek; bu görevin fiilen yapılmadığı, yıllık izin, sağlık izni gibi durumlarda ise ödeme yapılmayacaktır. Söz konusu tazminat miktarı ise, fiilen gezici olarak görev yapılan günler için tam ödenecektir. Seyyar görev tazminatının hesabında ise, memur ve hizmetliler bakımından, fiilen aylık aldıkları dereceler için Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa ekli (H) cetvelinde tespit edilen miktar esas alınacaktır. Buna karşın, daimi ve geçici işçiler için, Merkezi Yönetim Bütçe Kanununa ekli (H) cetvelinde, Harcırah Kanunu’nun 7’nci maddesinin ikinci fıkrası hükmüne göre belirlenecek aylık miktarı için öngörülen gündelik tutarı esas alınacaktır. Ancak işçilere ödenecek seyyar görev tazminatına esas alınacak gündelik miktarları, söz konusu 7’inci madde uyarınca, dördüncü dereceden aylık alan memurlar için öngörülen gündelik miktarını aşmayacaktır.
Ayrıca, Kanunda seyyar görev yapan bazı personele bu görevlerini yapmaları sırasında binecekleri mutat taşıt araçlarına fiilen ödeyecekleri ücretlerin de ödenmesi öngörülmüştür. Yasa maddesinin son fıkrasında unvan bazında takip memuru, gezici sağlık memuru, ebe, orman muhafaza memuru, koruyucu, koruma memuru, posta dağıtıcısı, hat bakıcısı, tahsildar, gezici başöğretmen gibi unvan bazında sayılmakla birlikte, görev niteliklerinin bunlara benzerliği Hazine ve Maliye Bakanlığınca onaylanacak diğer memur ve hizmetlilerin yol masraflarının mutat taşıt araçlarına fiilen ödedikleri miktarlar üzerinden karşılanması öngörülmüştür. Mutat taşıt, çoğunluğun tercih ettiği, gidip gelmeye en uygun ve en ekonomik olan taşıt olup, iki yer arasında hangi araç mutat olarak kullanılıyorsa o araç ücreti üzerinden yol giderinin ödenmesi gerekmektedir. Seyyar görev tazminatına hak kazanacak memur ve hizmetlilerin esas görevlerini; memuriyet mahalli dışında ve belirli bir görev bölgesi içinde fiilen yapmaları gerekmektedir. Bu iki koşulun bir arada bulunması halinde seyyar görev tazminatı ödenebilecektir. Nitekim fiilen gezici görev yapanlara verilecek tazminat, söz konusu kişilerin almakta oldukları aylık/kadro derecelerine göre müstahak oldukları yurt içi gündeliğinin 1/3 oranında olması gerektiği yasa ile hükme bağlanmıştır. Harcırah Kanununun harcırah hesabına esas tutulacak aylıkları belirleyen 7’nci maddesinde, hizmetlilere verilecek harcırahların aldıkları aylık ücret veya ödeneklerine; gündelik ile çalışanların harcırahı da gündeliklerinin 30 katına en yakın memur aylık tutarı üzerinden hesaplanacağı her halükarda bunlara ödenecek harcırah 4’üncü derecedeki memurlara verilen miktarı geçmeyecektir. Bu hüküm çerçevesinde, hizmetlilere verilecek seyyar görev tazminatının hesaplanması gerekmektedir. Seyyar görev tazminatı uygulaması konusunda Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın muhtelif genel tebliğlerde yer vermek suretiyle bu konuda uygulamaya ışık tuttuğu görülmektedir. Bu bağlamda, seyyar görev tazminatının hesabında; a) Memurlar bakımından, fiilen aylık aldıkları dereceler için yılı Bütçe Kanununa ekli (H) cetvelinde tespit edilen gündelik tutarı, b) Daimi ve geçici işçiler için, yılı Bütçe Kanununa ekli (H) cetvelinde, Harcırah Kanununun 7’nci maddesinin 2’nci fıkrası hükmüne göre belirlenecek aylık miktarı için öngörülen gündelik tutarı, esas alınacaktır. Ancak, işçilere ödenecek seyyar görev tazminatına esas alınacak gündelik miktarları, söz konusu 7’nci madde uyarınca, 4’üncü dereceden aylık alan memurlar için öngörülen gündelik miktarını aşmayacaktır.
Konu ile ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanlığınca verilen bir görüşte ise, 6245 sayılı Kanunun “Seyyar olarak vazife gören memur ve hizmetliler” başlıklı 49’uncu maddesinin, asli görevleri gereği memuriyet mahalli dışında ve belirli bir görev bölgesi (Merkez veya il kuruluşuna dahil birimlerde il sınırı, bölge şeklinde çalışan birimlerde bölge sınırı) içinde fiilen gezici olarak görev yapan memur ve hizmetlilere gündelik ve (aşağıda unvanları sayılanlar hariç) yol masrafı ödenmeyeceği, bunlardan, Hazine ve Maliye Bakanlığınca görev unvanları ile iş ve çalışma özellikleri uygun görülenlere; anılan Bakanlıkça vize edilen cetvellere dayanılarakfiilen gezici görev yaptıkları günleriçin almakta oldukları aylık/kadro derecelerine göre müstahak oldukları yurt içi gündeliklerinin üçte birinin günlük tazminat olarak verileceği, takip memuru, gezici sağlık memuru, ebe, orman muhafaza memuru, koruyucu, koruma memuru, posta dağıtıcısı, hat bakıcısı, tahsildar, gezici başöğretmen ve görev niteliklerinin bunlara benzerliği Hazine ve Maliye Bakanlığınca onaylanacak diğer memur ve hizmetlilerin yol masraflarının mutat taşıt araçlarına fiilen ödedikleri miktarlar üzerinden karşılanacağına yönelik yasal hüküm uyarınca, asli görevi gemi kaptanlığı olan personele kurumları tarafından uygun görülmesi halinde, Harcırah Kanunu’nun diğer hükümleri de dikkate alınarak 49’uncu madde kapsamında seyyar görev tazminatı ödenebileceğine yönelik değerlendirme yapıldığı görülmüştür. Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin “Yolluk karşılığı verilen tazminatlar” başlıklı 24’üncü maddesinde; “Yolluk karşılığı verilen tazminatlar ile seyahat kartı bedellerinin ödenmesinde aşağıda belirtilen belgeler aranır. a) Memuriyet mahalli dışında seyyar olarak görev yapanların tazminatlarının ödenmesinde; - Çeşitli Ödemeler Bordrosu (Örnek : 13), - Mali hizmetler birimince onaylı, seyyar görev dağılım listesi, … Seyyar görev dağılım listesi ile seyahat kartı verilecek personel listesinin mali yılın ilk ödemesine ait ödeme belgesine bağlanması gerekir.” hususları yer almaktadır.
Kaynak : 100 soruda harcırah rehberi ticaret bakanlığı İç denetim birimi
