Dernekler denetçileri hakkında soruşturma izni verme yetkisi kime ait?
Dernekler denetçisi hakkında 4483 sayılı Kanun gereğince yapılan araştırma, inceleme, ön inceleme sonunda işleme konulmama, soruşturma izni verme ya da vermeme konusunda karar vermeye yetkili merciin bakan yardımcısı olduğu hakkında.
T.C.
D A N I Ş T A Y
BİRİNCİ DAİRE
Esas No : 2020/1908
Karar No : 2020/1943
K A R A R
Hakkında İşleme Konulmama
Kararı Verilen : . - İçişleri Bakanlığı Dernekler Denetçisi
İtiraz Edilen Karar : Şikayetin işleme konulmamasına ilişkin İçişleri Bakanının 18.2.2020 tarih ve 49586582-660 sayılı kararı.
Karara İtiraz Edenler : Şikayetçiler ., ., ., .'a velayeten . ve
Soruşturulacak Eylemler : ................. İli, .................................................. İlçesinde bulunan .........................................Orta Öğretim Erkek Öğrenci Yurdunda yaptığı denetim sırasında yurtta kalan öğrencileri yönlendirmeye çalışarak istediği gibi beyanda bulunmalarını sağlamaya çalışmak, alaycı, rencide edici üslupla konuşup öğrencileri sorguya çekmek, "yemekler kötü galiba, çoğunluk zayıf ve cılız", "Burada ailenizin baskısıyla mı kendi isteğinizle mi kalıyorsunuz?", "Devlet sizi düşünüyor, Ankara'dan sizin için geldik, biz Devletiz, bir sıkıntınız varsa söyleyin", "Mehmetçiğe, askerlerimize selam gönderiyor musunuz", "para veriyor musunuz" şeklinde söylemlerde bulunup sorular sormak suretiyle denetim görevinin ve yetkisinin kapsamı dışına çıkmak, öğrencilerin psikolojisini bozmak, bu sorgulama sırasında öğrencileri hürriyetlerinden yoksun bırakmak.
Eylem Tarihi : 2019 Yılı.
Ankara Bölge İdare Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesinin 27.10.2020 tarih ve E:2020/509, K:2020/658 sayılı görevsizlik kararıyla gönderilen dosya, İçişleri Bakanının 18.2.2020 tarih ve 49586582-660 sayılı şikayetin işleme konulmamasına ilişkin kararı ve bu karara yapılan itirazlar, Tetkik Hakimi Nurgül Güner'in açıklamaları dinlenildikten sonra, 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun uyarınca incelendi;
Gereği Görüşülüp Düşünüldü:
4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanunun "İzin vermeye yetkili merciler" başlıklı 3’üncü maddesinde soruşturma izni verme yetkisinin,
İlçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında kaymakam,
İlde ve merkez ilçede görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kaymakamlar hakkında vali,
Bölge düzeyinde teşkilatlanan kurum ve kuruluşlarda görev yapan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında görev yaptıkları ilin valisi,
Cumhurbaşkanına veya Cumhurbaşkanlığına bağlı, ilgili veya ilişkili kuruluşlar ve bakanlıkların merkez ve bağlı veya ilgili kuruluşlarında görev yapan diğer memur ve kamu görevlileri hakkında o kuruluşun en üst idari amiri,
(b) ve (c) bentlerindeki hükümler saklı kalmak kaydıyla Cumhurbaşkanı kararıyla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanı veya ilgili bakan,
Türkiye Büyük Millet Meclisinde görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri,
Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri ve yardımcıları hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı,
Cumhurbaşkanlığında görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı,
Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı hakkında Cumhurbaşkanı,
Büyükşehir belediye başkanları, il ve ilçe belediye başkanları; büyükşehir, il ve ilçe belediye meclisi üyeleri ile il genel meclisi üyeleri hakkında İçişleri Bakanı,
İlçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında kaymakam, merkez ilçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında bulundukları ilin valisi,
Köy ve mahalle muhtarları ile bu Kanun kapsamına giren diğer memurlar ve kamu görevlileri hakkında ilçelerde kaymakam, merkez ilçede vali,
Yokluklarında ise vekilleri tarafından bizzat kullanılacağı, yetkili mercilerin saptanmasında, memur veya kamu görevlisinin suç tarihindeki görevinin esas alınacağı, ast memur ile üst memurun aynı fiile iştiraki halinde iznin, üst memurun bağlı olduğu merciden isteneceği belirtilmiş, Kanunun 9’uncu maddesinde ise, yetkili merciinin, soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine ilişkin kararını Cumhuriyet başsavcılığına, hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisine ve varsa şikayetçiye bildirileceği, soruşturma izni verilmesine ilişkin karara karşı hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisinin, soruşturma izni verilmemesine ilişkin karara karşı ise Cumhuriyet başsavcılığı veya şikayetçinin, izin vermeye yetkili merciler tarafından verilen işleme koymama kararına karşı da şikâyetçinin itiraz yoluna gidebileceği, itiraz süresinin, yetkili merciin kararının tebliğinden itibaren on gün olduğu, soruşturma izni verilmesine veya verilmemesine ilişkin kararlara karşı yapılan itirazlara 3’üncü maddenin (e), (f), (g) ve (h) bentlerinde sayılanlar için Danıştayın idari dairesince, diğerleri için yetkili merciin yargı çevresinde bulunduğu bölge idare mahkemesince bakılacağı hükme bağlanmıştır.
Diğer taraftan, 22.9.2004 tarih ve 25591 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İçişleri Bakanlığı Dernekler Denetçileri Yönetmeliğinin "Denetçi yardımcılığına atanma" başlıklı 23’üncü maddesinde, giriş sınavını kazananların Bakanlığın belirleyeceği tarihte başarı puan sıralamasına göre Personel Genel Müdürlüğünün teklifi ve Bakan onayı ile Dernekler Denetçi Yardımcılığı kadrosuna atanacakları, aynı Yönetmeliğin 36’ncı maddesinde, yeterlik sınavında başarı gösteren Denetçi Yardımcılarının boş olan Denetçi kadrolarına başarı sırasına göre atanacakları hükme bağlanmıştır.
Dosyanın incelenmesinden, yetkili merci kararında hakkında şikayetin işleme konulmaması kararı verilen ..'in Dernekler Denetçisi kadrosunda görev yaptığı, 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanunun 3’üncü maddesinin (d) bendi uyarınca İçişleri Bakanlığının en üst idari amiri konumundaki İçişleri Bakanlığı Bakan Yardımcısı tarafından bu kişi hakkında karar verilmesi gerekirken İçişleri Bakanınca karar verildiği, oysa mevzuat gereği bizzat Bakan Yardımcısına verilmiş bu münhasır yetkinin üst makam da olsa başka makamca kullanılmasının mümkün olmadığı anlaşılmıştır.
Bu nedenle, itirazların kabulü ile İçişleri Bakanının 18.2.2020 tarih ve 49586582-660 sayılı şikayetin işleme konulmamasına ilişkin kararının kaldırılmasına, İçişleri Bakanlığının en üst idari amiri olan Bakan Yardımcısı tarafından ilgili hakkındaki şikayetin işleme konulmasına veya konulmamasına ilişkin bir karar verilmesi, verilecek kararın türüne göre on günlük itiraz süresini ve itiraza bakmakla görevli yeri de belirten gerekli yazılı bildirimler yapıldıktan sonra karara karşı itirazda bulunulması durumunda yazılı bildirimlere ilişkin günlü ve imzalı bildirim alındıları ile itiraz dilekçeleri de eklenerek itiraza bakmakla görevli ve yetkili Ankara Bölge İdare Mahkemesine gönderilmesi için dosyanın karar ekli olarak İçişleri Bakanlığına, kararın birer örneğinin itiraz edenlere gönderilmesine 30.12.2020 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.
KARŞI OY
4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanunun kapsamına giren kamu personeli asli ve sürekli görev ölçütü esas alınarak belirlenmiştir. Kanunun ikinci maddesine göre asli ve sürekli görevlere ait kadrolarda çalışan memur ve diğer kamu görevlileri hakkında bir suç isnadı nedeniyle yapılacak soruşturmalar bu Kanuna tabi olacaktır.
Kanunun üçüncü maddesinde ise asli sürekli görevleri ifa eden personel; görev yerleri, sıfatları ve atanma usullerine göre bir ayrıma tabi tutularak gruplandırılmış; soruşturma izni vermeye yetkili makam ve mercilerde bu gruplara göre düzenlenmiştir. Başka bir deyişle soruşturma izni verecek makam ve mercilere göre değil, memurlar ve diğer kamu görevlileri esas alınarak bir belirleme yapılmıştır.
Kanunun itirazlara ilişkin 9. maddesinin üçüncü fıkrasındaki "itiraza, 3’üncü maddenin (e), (f), (g) (Cumhurbaşkanı izni hariç), ve (h) bentlerinde sayılanlar" ibaresi izin vermeye yetkili mercileri değil, hakkında karar verilen kamu personelini kastetmektedir. Üçüncü fıkranın metni ve lafzından itirazlara bakacak mercilerin, hakkında karar verilen memur ve diğer kamu görevlisi temel alınarak belirlendiği açıkça anlaşılmaktadır.
Bu durumda İçişleri Bakanlığı Dernek Denetçileri hakkında 4483 sayılı Kanun uyarınca verilen kararlara yapılan itirazlara aynı Kanun uyarınca Bölge İdare Mahkemesince bakılması gerektiğinden; İçişleri Bakanlığı Dernek Denetçisi ... hakkında Bakanlığın en üst idari amiri olan Bakan Yardımcısı yerine, Kanuna aykırı olarak İçişleri Bakanı tarafından verilen karara yapılan itirazın da Bölge İdare Mahkemesi tarafından incelenmesi gerekmektedir. Bu gerekçeyle karara katılmıyorum.
