ZORUNLU HİZMET YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ YERİNE GETİRMEYEN ÖĞRETİM ELEMANLARINA YAPILAN HARCAMALARIN TAHSİLİ HAKKINDA MEVZUAT BİLGİSİ

2547 SAYILI YÜKSEKÖĞRETİM KANUNU

Yurt içinde ve yurt dışında görevlendirme:

Madde 39 – (Değişik: 9/4/1990 - KHK - 418/25 md.; İptal: Ana.Mah'nin 5/2/1992 tarih ve E.1990/22, K.1992/6 sayılı Kararı ile; Yeniden düzenleme: 18/5/1994 - KHK - 527/17 md.)

Öğretim elemanlarının kurumlarından yolluk almaksızın yurt içinde ve dışında kongre, konferans, seminer ve benzeri bilimsel toplantılarla, bilim ve meslekleri ile ilgili diğer toplantılara katılmalarına,araştırma ve inceleme gezileri yapmalarına, araştırma ve incelemenin gerektirdiği yerde bulunmalarına, bir haftaya kadar dekan, enstitü ve yüksek okul müdürleri, onbeş güne kadar rektörler izin verebilirler. Bu şekilde onbeş günü aşan veya yolluk verilmesini gerektiren veya araştırma ve incelemenin gerektirdiği masrafların üniversite ile buna bağlı birimlerin bütçesinden veya döner sermaye gelirlerinden ödenmesi icabeden durumlarda, ilgili yönetim kurulunun kararı ve rektörün onayı gereklidir.

Öğretim elemanları birinci fıkrada ve bu Kanunun 33 üncü maddesinde sayılan yurt dışına gönderilme halleri dışında mesleklerine ait hizmetlerde yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak veya staj yapmak için Yükseköğretim Kurulunun teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca üniversiteler itibariyle bir yılı geçmeyecek şekilde her yıl belirlenecek kontenjan ve süreler dahilinde yurt dışına gönderilebilecekleri gibi aynı amaçlarla dış burslara dayanılarak da gönderilebilirler. Belirlenen kontenjanların üniversiteye bağlı birimler arasında dağıtımı üniversite yönetim kurulunun kararı ve rektörün onayı, gönderilme ise ilgili yönetim kurulunun kararı ve rektörün onayı ile olur. Zorunlu hallerde yurt dışında kalma süresi ilgili yönetim kurulunun kararı ve rektörün onayı ile yarısına kadar uzatılabilir. Bunlar hak ve yükümlülükleri bakımından 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre aynı amaçla yurt dışına gönderilenlerin tabi oldukları hükümlere tabi olurlar. Ancak, bunlara yapılacak ödemenin miktarı Devlet memurlarına yapılacak ödemeyi geçmemek üzere üniversite yönetim kurulunca daha düşük olarak tespit edilebilir. Öğretim elemanlarından kendilerine yurt dışı kuruluşlarınca burs veya ücret sağlananlar, görev yapacakları sürece Yükseköğretim Kurulunun belirleyeceği esaslara göre üniversite yönetim kurulunun kararı ile aylıklı veya aylıksız izinli de sayılabilirler.

Gerek birinci fıkraya göre geçici görev yolluğu verilmek suretiyle yurt içinde ve yurt dışında bir yere gönderilenler olsun, gerekse ikinci fıkraya göre gidiş-dönüş yol yevmiyesi ile gideri ödenmek suretiyle yurt dışına gönderilenler olsun, bunlara verilecek yolluk, emsali Devlet memuruna verilen yolluğun aynı olmak üzere genel hükümler çerçevesinde tespit edilir. Geçici görev yolluğu Yükseköğretim Kurumu hesabına gönderilenlere kurum bütçesinden üniversite dışındaki kurum hesabına gönderilenlere ise ilgili kurumun bütçesinden ödenir.

(Ek: 14/5/1997- 4249/2 md.) Türk Cumhuriyetleri ve Akraba Topluluklarındaki Yüksek Öğretim Kurumlarından resmi davet alan öğretim elemanlarına 3 yılı aşmamak ve bütün özlük hakları saklı kalmak üzere üniversite yönetim kurulunun kararı ve Milli Eğitim Bakanlığının onayı ile aylıklı izin verilebilir. (Ek cümle: 24/5/2013- 6487/17 md.) Uluslararası andlaşmalarla kurulan üniversitelerde bu süre beş yıla kadar uzatılabilir.

657 SAYILI DEVLET MEMURLARI KANUNU

Bilgilerini artırmak üzere dış memleketlere gönderilme esasları (1)

Madde 80 – (Değişik: 23/12/1972 - KHK 2/1 md.)

(Ek birinci fıkra:17/9/2004-5234/1 md.)Şahsen özel burs sağlayan ve bu burstan istifade etmesi için kendilerine maaşsız izin verilenler dışında her yıl yurt dışına gönderilebilecek Devlet memurlarının kurumlar itibarıyla sayıları, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınmak suretiyle Devlet Personel Başkanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile belirlenir.

78 ve 79 uncu maddelerde yazılı olanların ayırma ve seçilme usul ve şartları, çalışmalarının nasıl izleyip denetleneceği, haklarındaki disiplin kovuşturmasının ne suretle yapılacağı ve geri çağrılmalarını gerektirecek haller, bu Kanunun 2 nci maddesi gereğince bir yönetmelikle düzenlenir. (2)

MİT mensupları hakkında yukarıdaki esaslar, Başbakan tarafından onaylanacak bir talimatla belirtilir.

Mecburi hizmet:

Madde 224 – (Değişik: 30/5/1974 - KHK - 12/1 md.; Aynen kabul: 15/5/1975 - 1897/1 md.)

İlgili Bakanlığın isteği, Devlet Personel Başkanlığının görüşü ve Maliye Bakanlığının teklifi ile Bakanlar Kurulunca belirtilen her derecedeki öğretim kurumları ve öğretim dalları dışında kalan kurum ve dallarda Devlet tarafından okutulanlardan,

a) Yurtiçinde Devlet hesabına okutulan öğrenciler (Tatiller dahil) öğrenim süreleri kadar,

b) Yurtdışındaki öğretim kurumlarında Devlet hesabına öğrenimlerini bitiren öğrenciler (Tatiller dahil) öğrenim sürelerinin iki katı kadar,

Mecburi hizmetle yükümlüdürler.

(Değişik: 14/1/1988 - KHK - 311/2.md.) Yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak veya staj yapmak üzere 3 ay ve daha fazla süre ile dış memleketlere gönderilen memurlara gönderilme şekillerine bakılmaksızın yurtdışında kaldıkları sürenin iki katı kadar mecburi hizmet yüklenir.

Mecburi hizmet yükümlülüğünün 13/12/1960 tarihli ve 160 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin a, b, d fıkraları kapsamına giren kurumlar arasında devri mümkündür. Mecburi hizmetle yükümlü bulunanlar, yarışma sınavına tabi tutulmaksızın atanırlar. (1)

Mecburi hizmetle ilgili yükümlülükler:

Madde 225 – (Değişik: 30/5/1974 - KHK/12; Değiştirilerek kabul: 15/5/1975 - 1897/1 md.)

Mecburi hizmetle yükümlü bulunanlar yetiştirme, eğitim veya staj sürelerinin bitiminden itibaren en çok iki ay içinde kurumlarına başvurmak zorundadırlar.

Bunlardan;

a) Başvurma tarihinden itibaren en geç 3 ay içinde bir göreve atanmayanların mecburi hizmet yükümlülükleri kalkar. Mecburi hizmetin (d) fıkrasına göre krediye dönüştürülmesi istendiği takdirde bu süre istemin karara bağlandığı tarihten başlar. Bu durumun oluşuna kendi kusuru ile sebep olan memurlar bundan doğan zararı tazminle yükümlüdürler.

b) Başvurmayanlar veya atanma için gerekli belgelerini tamamlamayanlar yol giderleri de dahil olmak üzere, kendilerine kurumlarınca yapılmış bulunan bütün giderleri yüzde elli fazlasiyle ödemek zorundadırlar.

c) Atanıp da yükümlü bulundukları mecburi hizmeti bitmeden ayrılmış veya bir ceza sebebiyle memurluktan çıkarılmış olanlar mecburi hizmetlerinin eksik kalan kısmı ile orantılı tutarı yüzde elli fazlasiyle ödemek zorundadırlar.

d) Hizmetlerine lüzum olmadığına ilgili kurumun teklifi ve Maliye Bakanlığının uygun görüşüne dayanılarak Bakanlar Kurulunca karar verilenlerin mecburi hizmet yükümlülükleri krediye dönüştürülebilir.

e) İlk ve orta dereceli okullar ile, kurslarda Milli Eğitim Bakanlığı tarafından okutulan parasız yatılı öğrencilerin mecburi hizmetlerine, bu kanuna tabi kurum ve kuruluşlarda ihtiyaç olmaması halinde Milli Eğitim Bakanlığı bunların mecburi hizmet yükümlülüğünü kaldırmaya yetkilidir. Bu fıkraya göre kurumların, ihtiyaci olup olmadığı bir aylık süre verilmek ve Resmi Gazete'de ilan edilmek suretiyle tespit olunur.

Askerlikte geçen süre mecburi hizmetten sayılmaz.

Mecburi hizmetini yapmakta iken yasama organına seçilenlerin yükümlülükleri seçildikleri sürece ertelenir.

YETİŞTİRİLMEK AMACIYLA YURT DIŞINA GÖNDERİLECEK DEVLET MEMURLARI HAKKINDA YÖNETMELİK

Belgeler:

Madde 17 – Kurumlarınca Devlet memurlarından, Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanmış örneklerine uygun yüklenme senedi ile muteber imzalı müteselsil kefalet senedi alınır. Bu belgeleri tamamlamayanların yurtdışına çıkmalarına izin verilmez.

MERKEZÎ YÖNETİM MUHASEBE YÖNETMELİĞİ

14 Diğer alacaklar

MADDE 81- (1) Diğer alacaklar hesap grubu, faaliyet alacakları ve kurum alacakları dışında kalan alacakların izlenmesi için kullanılır.

(2) Diğer alacaklar, niteliğine göre bu grup içinde açılacak 140-Kişilerden Alacaklar Hesabından oluşur.

140 Kişilerden alacaklar hesabı

Hesabın niteliği

MADDE 82- (1) Kişilerden alacaklar hesabı, kamu idarelerinin faaliyet alacakları ve kurum alacakları dışında kalan ve kamu idarelerince tespit edilen kamu zararından doğan alacaklar ile diğer alacakların izlenmesi için kullanılır.

Hesaba ilişkin işlemler

MADDE 83- (1) Kişilerden alacaklar hesabına alınarak takibi gereken alacaklar; kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda ortaya çıkar.

(2) Kişilerden alacaklar hesabına kayıt yapılırken yardımcı hesap kodları ile birlikte bütçe sınıflandırmasında yer alan kurumsal kodlar da kullanılır.

(3) Kişilerden alacaklar hesabına; düzenleyici ve denetleyici kurumların kendi özel düzenlemeleri saklı kalmak üzere, 27/9/2006 tarihli ve 2006/11058 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre belirlenen kamu zararları ile diğer mevzuat çerçevesinde ortaya çıkan ve aşağıda sayılan alacak tutarları kaydedilir:

a) 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 13 üncü maddesi uyarınca 27/6/1983 tarihli ve 83/6510 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti, Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak Diğer İşlemler Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre alınması gereken tutarlar.

b) Mecburi hizmet kaydı ile çeşitli okullarda okutturulan veya staj için gönderilen memur, öğretmen, öğrenci ve benzerlerinden başarılı olamayan veya herhangi bir şekilde akdi ihlal edenlerden alınması gereken tutarlar.

c) 1/7/1976 tarihli ve 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümleri gereğince, ödenen aylıklardan yersiz ödendiği anlaşılarak geri alınması gereken tutarlar.

ç) Veznedarların muhafazası altında bulunan para, menkul kıymet ve değerli kâğıtlardan noksan çıkan veya zimmete geçirilen tutarlardan bu hesaba kaydedilmesine karar verilenler.

d) Bütçe giderleri hesabı dışındaki diğer hesaplara borç veya alacak kaydı suretiyle verildiği, alındığı veya gönderildiği hâlde çalınan, zayi olan, fazla veya yersiz verilen veya noksan çıkan tutarlar.

e) Bütçe içi veya bütçe dışı olarak verilen veya gönderilen ön ödemelerden süresinde mahsup edilmeyen veya zimmete geçirilen tutarlar.

f) Tahsildar, veznedar veya bu işlerle görevlendirilmiş bulunan memur ve mutemetler tarafından alındı veya diğer resmî belgeler karşılığında tahsil edildikten sonra zimmete geçirilen veya kaybedilen tutarlar.

g) Bakanlıkça bu hesaba kaydedilmesi bildirilen tutarlar.

ğ) Hesapta kayıtlı tutarlar için tahakkuk ettirilecek faizler.

(4) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarlar, Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri ve aşağıdaki açıklamalara göre takip ve tahsil edilir:

a) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacakların tahsili muhasebe birimlerince yapılır.

b) Muhasebe birimlerince, kişilerden alacaklar hesabına kaydedilen alacakların her biri için ayrı bir tahsilat izleme dosyası açılır. Bu dosyalara, alacağın hesaplara alındığı malî yıl ile bu rakamlardan sonra gelmek üzere malî yıl başında “1” den başlayarak verilen rakamlardan oluşan bir alacak sıra numarası verilir. Verilen alacak sıra numarası yazıyla merkezde strateji geliştirme birimine, merkez dışında takibe yetkili birime bildirilir. Bu numaralar aynı zamanda kişilerden alacaklar hesabı defterinin alacak sıra numarasını da oluşturur. Alacakların izlenmesi bu dosyalardan yapılır.

c) Kişilerden alacaklar hesabına alınan tutarlar için (b) bendinde belirtildiği şekilde verilen alacak sıra numaraları, alacağın tamamı tahsil edilinceye kadar kullanılır. Bu alacaklar için tahakkuk ettirilerek faiz bölümüne kaydedilen tutarlara da alacağın aslına ait alacak sıra numarası verilir ve faiz tutarlarının tahsili de aynı dosyadan izlenir.

ç) Aynı bütçeli kamu idarelerince, kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarların borçlularının başka bir yerde olduğu anlaşıldığında, alacak tutarı bir yazı ile borçlunun bulunduğu yerdeki aynı idarenin birimine bildirilir. Borçlunun bulunduğu yerdeki idare, tahsilatın yapılması için alacak tutarını, hizmet aldığı muhasebe birimine bildirir.

(5) Kamu idarelerince muhasebe birimlerine bildirilen Sayıştay ilamlarına ait tutarların kaydı ve tahsili aşağıdaki açıklamalara göre yapılır:

a) Sayıştayca tazmin hükmedilen paralara ait ilamlar kamu idaresince muhasebe birimlerine gönderildiğinde; muhasebe birimlerince ilamda yazılı tutarlardan kısmen veya tamamen daha önceden kişilerden alacaklar hesabına kaydedilmiş tutarlar bulunduğu takdirde, tahsil edilip edilmediğine bakılmaksızın bu paraların hesaplara alınış kaydına ilişkin yevmiye tarih ve numarası ile tutarlarını gösteren bir liste düzenlenerek kamu idaresine gönderilir. İlam tutarından listedeki tutar düşüldükten sonra arta kalan tutarlar yevmiye ve yardımcı hesap defterlerine kaydedilir. Daha önce hesaplara alınan ve listede gösterilen alacakların yardımcı hesap defteri kayıtlarında; ilamın tarihi, numarası, yılı ve adına tazmin hükmolunan sorumluların kimlikleri belirtilir. İlam kesinleşinceye kadar, sorumlulardan icraya müracaat edilmeksizin tahsilat yapılır.

b) Sayıştayca temyiz, yargılamanın iadesi veya karar düzeltilmesi yoluyla alacaklardan bir kısmının veya tamamının kaldırılmasına karar verildiği takdirde, buna ait kararlar da kamu idaresince muhasebe birimlerine gönderildiğinde kaldırılan tutar hesaplardan çıkartılır.

c) Muhasebe birimlerince, Sayıştay ilamına dayanılarak kişilerden alacaklar hesabına kaydedilmiş bulunan alacaklarla ilgili olarak, bir ay içinde nakden veya mahsuben yapılan tahsilat ile terkin, tenzil ve kaldırma işlemlerini gösteren üç nüsha “Alacak Bilgi Fişi” (Örnek:28) düzenlenir. Ay sonlarında birer nüshası ilgili kamu idaresine, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde ise ayrıca Bakanlığa gönderilir. Alacak bilgi fişleri, her yılın ilamı için ayrı ayrı düzenlenir. Bir ay içinde, herhangi bir yılın ilamı kapsamındaki alacakların durumunda tahsil, terkin, tenzil ve kaldırma gibi nedenlerle bir değişiklik yoksa o yılın ilamı ile ilgili o ay için fiş düzenlenmez.

ç) Tebliğ olunan ilamların kayda geçirilmesi sırasında, daha önce kişilerden alacaklar hesabına kaydedilmesinden dolayı ilam toplamından düşülecek paralardan, tahsil edilmiş tutarlar varsa bunlar için de ayrı bir alacak bilgi fişi düzenlenerek, ilamın kayda geçirildiğini bildiren yazı ile birlikte gönderilir.

(6) Kanunlarında tahsil şekli hakkında özel hükümler bulunan alacaklar bu hükümlere göre takip ve tahsil edilir.

(7) Muhasebe birimlerince kişilerden alacaklar hesabına kaydedilmesi gereken ve üçüncü fıkrada çeşitleri sayılan tutarlardan;

a) Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre belirlenenler, anılan Yönetmelikte belirtilen tarihten,

b) Bütçe giderleri hesabı dışındaki hesaplardan fazla ve yersiz ödemeler, geri isteme iradesinin borçluya ulaştığı tarihten,

c) Harcama yetkilisi mutemetlerine verilen avanslardan bu hesaba aktarılanlar, ön ödemenin mahsup veya iade edilmesi gerektiği tarihten,

ç) Geçici ve sürekli görev yolluğu avanslarından bu hesaba aktarılanlar, 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanununun 59 ncu maddesinde belirtilen tarihlerden,

d) Sözleşmeye dayanan alacaklar, kanun veya taahhütnamelerinde başka bir süre öngörülmemişse sözleşmenin ihlal edildiği tarihten,

e) Taksitli alacaklar, ödenmeyen taksidin vadesinin geldiği tarihten,

f) Bakanlıkça kişilerden alacaklar hesabına kaydettirilerek izlenmesi istenen paralar, özel kanunlarında bir hüküm yoksa ve Bakanlıkça da bir tarih belirtilmemişse kayda geçirildiği tarihten,

itibaren faize tabidir.

(8) Harcama yetkilisi mutemetlerine verilen avansları süresinde mahsup etmeyenlerden, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uyarınca gecikme zammı alınır.

(9) Sürekli ve geçici görev yolluğu avanslarını süresinde mahsup veya iade etmeyenler ile taahhütnamelerinde ayrıca bir faiz oranı belirtilmeyen borçlulardan genel hükümlere göre faiz alınır.

(10) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacakların zamanaşımının başlangıcı, süresi, kesilmesi ve durması aşağıda açıklanmıştır:

a) Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre belirlenen alacaklar hakkında anılan Yönetmelikte belirtilen hükümlere göre işlem yapılır.

b) 6183 sayılı Kanuna göre tahsil edilmesi gereken alacaklar, vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren beş yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar. Zamanaşımı, söz konusu Kanunda belirtilen hâllerde kesilir. Zamanaşımının kesildiği durumlarda, kesilmenin rastladığı takvim yılını izleyen takvim yılı başından itibaren zamanaşımı yeniden işlemeye başlar. Zamanaşımının bir bozma kararı ile kesilmesi hâlinde, zamanaşımı başlangıcı yeni vade gününün rastladığı; alacağın teminata bağlanması veya icranın adlî makamlarca durdurulması hâllerinde, teminatın kalktığı ve durma süresinin sona erdiği tarihin rastladığı takvim yılını izleyen takvim yılının ilk günüdür. Ayrıca söz konusu Kanunda belirtilen hâllerde zamanaşımı durur. Bu durum ortadan kalktığında zamanaşımı, kaldığı yerden işlemeye devam eder.

c) 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununa göre tahsil edilmesi gereken alacaklar, haksız suretle mal ediniminden dolayı açılacak dava, zarar görenin verdiğini geri isteme hakkı olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve her hâlde bu hakkın doğduğu tarihten başlayarak 10 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Zamanaşımı söz konusu Kanunda belirtilen hâllerde kesilir. Zamanaşımının kesildiği durumlarda, kesilme tarihinden itibaren yeni bir zamanaşımı süresi işlemeye başlar. Ayrıca söz konusu Kanunda belirtilen hâllerde zamanaşımı durur. Bu durum ortadan kalktığında zamanaşımı, kaldığı yerden işlemeye devam eder.

ç) Özel kanunlarındaki hükümlere tabi olan alacaklar, kanunlarında belirtilen özel hükümlere göre takip ve tahsil edilir.

d) Yukarıda açıklanan esaslara göre vezne, mutemet, tahsildar ve ambar açıklarında açığın meydana geldiği, bu tarihin bilinmediği durumlarda olayın tespit edildiği, yersiz ödemelerde dairesinin bildirmesi üzerine muhasebe biriminin öğrendiği, öğrenim giderleri gibi sözleşmeye bağlı alacaklarda taahhüdün bozulduğu, harcama yetkilisi mutemedi avanslarından doğan alacaklarda ilgili kanunda belirtilen mahsup süresinin bittiği, yolluk avanslarından doğan alacaklarda 6245 sayılı Kanunda belirtilen mahsup sürelerinin dolduğu tarih zamanaşımının başlangıcıdır.

e) Taşınır hesaplarının denetimi sonucunda görülen açıklarda, fiil cezai nitelikte değilse zamanaşımının başlangıcı, düzenlenen raporun ilgili Bakanlığa verildiği tarihtir.

f) Hesaplarda kayıtlı alacakların zamanaşımının başlangıcı, süresi, kesilmesi ve durması hususlarında tereddüde düşülmesi hâlinde, yetkili hukuk birimine başvurulması gerekir.

g) Borç aslı zamanaşımına uğramış olan alacakların faizleri de zamanaşımına uğrar.

ğ) Zamanaşımına uğramış olsa dahi borçlular tarafından rızaen yapılan ödemeler kabul edilir.

(11) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacakların terkin ve af işlemleri aşağıda açıklanmıştır:

a) Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre belirlenen alacaklar hakkında, anılan Yönetmelikte belirtilen esaslara göre işlem yapılır.

b) Af kanunları kapsamına girenlerin terkin işlemleri, ilgili af kanunu hükümlerine göre gerçekleştirilir.

c) Alacakların af veya terkini, ilgili kanunlarındaki hükümlere göre idarelerince düzenlenecek “Kişilerden Alacaklar Terkin Talepnamesi” (Örnek:29) ile yetkili merciden istenir.

ç) Özel mevzuatındaki hükümler saklı kalmak üzere, idare hesaplarında kayıtlı olup 6183 sayılı Kanun kapsamında izlenen kamu alacakları dışında kalan;

1) Zaruri veya mücbir sebeplerle takip ve tahsil imkânı kalmayan,

2) Tahsili için yapılacak takibat giderlerinin asıl alacak tutarından fazla olacağı anlaşılan kamu alacaklarından merkezî yönetim bütçe kanununda gösterilen tutarlara kadar olanların kayıtlardan çıkarılmasına üst yöneticiler yetkilidir. (1) nolu alt bende göre belirlenen tutarı aşan kamu alacaklarından silinmesi öngörülenler merkezî yönetim bütçe kanununda ayrıca gösterilir.

d) Zaruri veya mücbir sebeplerle takip ve tahsil imkânı kalmayan kişilerden alacakların, 5018 sayılı Kanunun 79 uncu maddesi uyarınca terkin edilebilmesi için düzenlenecek terkin talepnamesine;

1) İlgisine göre sorumlu, ahiz veya mirası kabul eden mirasçıların bilinen adreslerine posta, mahallî zabıta veya jandarma vasıtasıyla yaptırılan tebligat ve kovuşturmaya ilişkin belgeler,

2) Mal varlığının tespiti amacıyla tapu ve/veya vergi dairesinden yapılacak araştırmaya ilişkin belgeler ile adres veya mal varlığının tespiti amacıyla Sosyal Güvenlik Kurumu nezdinde yapılacak araştırmaya ilişkin belgeler,

3) Yukarıda belirtilen araştırmalar sonucu öldüğü tespit edilen sorumlu veya ahizin mirasçılarının bulunmadığına dair vukuatlı nüfus kaydı belgesi ve mal varlığı bırakmadığına ilişkin belge,

4) Mirasçıları tarafından mirası reddedilenler için mirasın reddedildiğini kanıtlayan belge, borcunu ödeyemeyecek durumda olan sorumlu, ahiz veya mirasçılara ait usulüne göre alınmış aciz belgesi,

5) Kamu idarelerine ait olup, mahkemeye veya icraya intikal etmiş bir alacağın terkininde, 26/9/2011 tarihli ve 659 sayılı Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri ve Özel Bütçeli İdarelerde Hukuk Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararname ve ilgili mevzuat hükümlerine göre yetkili merci tarafından verilen takipten vazgeçme onayı,

bağlanır.

e) Kesin hüküm teşkil eden icra mahkemesi kararları dışında, icra mahkemesi kararlarına dayanılarak alacağın terkini yoluna gidilemez. Bu tür alacaklar için mahkemeye başvurulması gerekir. Mahkemeye başvurmada idare için yarar görülmediği takdirde, 659 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve ilgili mevzuat gereğince alınacak vazgeçme kararı ile terkini istenilebilir. Bu takdirde, icra mahkemesi ve Yargıtay icra ve iflas dairesi kararları ile mahkemeye başvurmadan vazgeçme kararının tasdikli örnekleri terkin talepnamesine bağlanır.

f) Bu belgelerin dışında terkin talepnamesine gerektiğinde bağlanacak diğer belgeler Bakanlıkça belirlenir.

g) Alacağın tahsili için açılan davada kamu idaresi aleyhine karar verildiği ve Yargıtay tarafından da onanmak suretiyle hüküm kesinleştiği veya kamu menfaati görülmediğinden temyizden yetkili mercinin onayı alınarak vazgeçildiği hâllerde, Yargıtay ilâmı veya temyizden vazgeçme onayı ile buna ilişkin aleyhteki mahkeme kararı, hukuk birimince strateji geliştirme birimi veya ilgili taşra birimine gönderilir. Bu birimlerce de, söz konusu belgelerin onaylı birer örnekleri ilgili muhasebe birimine intikal ettirilerek alacağın kayıtlardan çıkarılması sağlanır.

(12) Sözleşmelerinde “aynen” tahsil edileceğine dair hükümler yer alan yabancı para cinsinden alacaklar, aynen veya vade ya da fiili ödeme tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru üzerinden ulusal para olarak; sözleşmelerinde böyle bir hüküm yok ise alacağın vade veya fiili ödeme tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru üzerinden ulusal para olarak tahsil edilir. Diğer yabancı para cinsinden alacaklar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden ulusal para olarak tahsil edilir.

Hesabın işleyişi

MADDE 84- (1) Kişilerden alacaklar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1) Bütçe giderleri hesabına borç kaydedilmek suretiyle fazla ve yersiz verildiği, gerek yılı içinde, gerekse yılı geçtikten sonra tespit edilenler; Sayıştay, adlî, idarî ve askerî mahkemelerce tazmin hükmedilenler ile zamanaşımına uğratılan alacaklardan dolayı Sayıştay tarafından sorumluları adına tazmin hükmedilen tutarlar bu hesaba borç, tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmek üzere 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

2) Aylık ve ücretlerden fazla ve yersiz kesilerek ilgili sosyal güvenlik kurumuna gönderilen paraların tamamı bu hesaba borç; kamu idaresi payını teşkil eden tutar ile genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde noksan kesilen gelir vergisi tutarı, tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmek üzere 600-Gelirler Hesabına, kapsama dâhil diğer kamu idarelerinde noksan kesilen gelir vergisi tutarı 360-Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına, kişiye ödenmesi gereken tutar ise 333-Emanetler Hesabına alacak kaydedilir.

3) Sözleşmelerinde yabancı para cinsinden tahsiline ilişkin hükümler bulunan alacaklardan bu hesaba kaydedilmesi gerekenler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru üzerinden bu hesaba borç, tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmek üzere 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

4) Taşınırın çalınmasından, kaybedilmesinden, kanunsuz veya yersiz harcanmasından doğan zararlara ait olmak üzere dairelerce bildirilen tutarlar ile Sayıştay, adlî, idarî ve askerî mahkemelerce hüküm altına alınan tutarlar bu hesaba borç, tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmek üzere 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

5) Sayım sonucu, noksanlığı tespit edilip sayım noksanları hesabına alınan tutarlardan bu hesaba kaydedilmesi gerekenler sorumluları adına gerçeğe uygun değeri ile bu hesaba, kayıtlı tutarı ile gerçeğe uygun değeri arasındaki olumsuz fark tutarı 630-Giderler Hesabına borç; kayıtlı değeri 197-Sayım Noksanları Hesabına, kayıtlı değeri ile gerçeğe uygun değeri arasındaki olumlu fark tutarı tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmek üzere 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

6) Avans ve kredi hesaplarında kayıtlı tutarlardan süresi içinde mahsup edilmeyen tutarlarla, avans alan şahsın zimmetine geçirdiği tutarlar bu hesaba borç, ilgili avans ve kredi hesaplarına alacak kaydedilir.

7) Kamu idarelerinin yurtdışı teşkilatlarına gönderilen ön ödemelerden süresi içinde mahsup edilmeyenler işlem tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden bu hesaba, ön ödemenin verildiği tarihle işlem tarihi arasındaki olumsuz kur farkı 630- Giderler Hesabına borç, ön ödemenin verildiği tarihteki kur üzerinden 160- İş Avans ve Kredileri Hesabına, ön ödemenin verildiği tarihle işlem tarihi arasındaki olumlu kur farkı 600- Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

8) Değerli kâğıt ambarlarının sayımı sonucunda noksan çıkan tutarlar ile değerli kâğıt satmaya yetkili memurlar tarafından zimmete geçirilen değerli kâğıtlar bir taraftan sorumluları adına bu hesaba borç, tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmek üzere 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir. Diğer taraftan değerli kâğıtlarla ilgili nazım hesaplardan çıkarılır.

9) Kurum gelirlerini tahsil etmeye yetkili bulunan memurların tahakkuklu tahsilatlardan zimmetlerine geçirdikleri tutarlar, bir taraftan sorumluları adına bu hesaba borç, ilgisine göre 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabı veya 121-Gelirlerden Takipli Alacaklar Hesabı ya da 122-Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesabına alacak; diğer taraftan 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak kaydedilir.

10) Emanet niteliğindeki hesaplarda herhangi bir şahıs veya daire adına kayıtlı bulunan tutarlardan, fazla verilenler ile söz konusu hesaplardan karşılığı olmaksızın yapılan ödemeler bu hesaba borç, ilgili emanet hesabına alacak kaydedilir.

11) Yılı içinde bütçeden fazla veya yersiz ödendiğinin anlaşılması üzerine, genel bütçe kapsamındaki idarelerde Bakanlık, kapsama dâhil diğer idarelerde ise üst yönetici tarafından tahakkukun iptali nedeniyle ödeneğine iade edilmesi gerektiği bildirilen tutarlar bir taraftan bu hesaba borç, 630-Giderler Hesabına veya ilgili varlık hesabına alacak; diğer taraftan 835-Gider Yansıtma Hesabına borç, 830-Bütçe Giderleri Hesabına alacak kaydedilir. Söz konusu tutarlar aynı zamanda 903-Kullanılacak Ödenekler Hesabına borç, 905-Ödenekli Giderler Hesabına alacak kaydedilir. Ödeneğine iade işlemine ilişkin Bakanlık veya üst yöneticiden talimat gelmeden önce bu tür tutarların 140-Kişilerden Alacaklar Hesabına borç, 600-Gelirler Hesabı veya ilgili varlık hesabına alacak kaydı yapılmış olduğu takdirde, bu işlem ters kayıtla kapatılır.

12) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacak tutarından yapılan fazla tahsilattan bütçeye gelir kaydedilmeyenler bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak kaydedilir.

13) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacak tutarından yapılan fazla tahsilattan bütçeye gelir kaydedilenler bir taraftan bu hesaba borç, ilgili hesaba alacak; diğer taraftan 810-Bütçe Gelirlerinden Ret ve İadeler Hesabına borç, 805-Gelir Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

14) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacaklardan takipsizlik nedeniyle zamanaşımına uğratıldığı Sayıştay ilamı veya idarî makamlarca karar altına alınan tutarlar, zamanaşımına uğratan sorumluları borçlandırmak ve eski borç kayıtlarını kapatmak üzere bu hesaba borç ve alacak kaydedilir.

15) Geçici kabulü yapılarak yapılmakta olan yatırımlar hesabından ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılan işlere ilişkin olarak, yapılan kesin kabul işlemi sırasında yükleniciden alacaklı olunduğunun tespiti durumunda, alacak tutarı tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmek üzere bu hesaba borç, ilgili maddi duran varlık hesabına alacak kaydedilir.

16) Sözleşmelerinde yabancı para cinsinden tahsiline ilişkin hükümler bulunan bu hesapta kayıtlı alacakların ay sonlarında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru üzerinden değerlemesi sonucu oluşan kur artışı farkları bu hesaba borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

17) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacaklar için tahakkuk ettirilen faiz tutarı bu hesaba borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

18) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı diğer yabancı para cinsinden alacaklara ait bakiyelerin ay sonu Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden değerlemesi sonucunda oluşan kur artışı farkları bu hesaba borç, 600- Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

b) Alacak

1) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı alacaklardan nakden veya mahsuben tahsil edilen tutarlar bu hesaba alacak, 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara borç; tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmesi gereken tutarlar 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2) Sözleşmelerinde yabancı para cinsinden tahsiline ilişkin hükümler bulunan bu hesapta kayıtlı alacaklardan nakden tahsil edilenler kayıtlı değeri üzerinden bu hesaba, kayıtlı değeri ile tahsil edildiği günkü değer arasında olumlu kur farkı oluşmuş ise 600-Gelirler Hesabına alacak, yapılan tahsilatın cinsine göre “aynen” tahsil edilenler işlem tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru üzerinden 105-Döviz Hesabına, ulusal para cinsinden tahsil edilenler işlem tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru üzerinden 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara, kayıtlı değeri ile tahsil edildiği günkü değer arasında olumsuz kur farkı oluşmuş ise 630-Giderler Hesabına borç; diğer taraftan tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmesi gereken tutarlar 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

3) Sayıştay tarafından tebliğ edilen ilam içerisinde daha önce kişilerden alacaklar hesabına alınarak takipsizlik nedeniyle zamanaşımına uğratılmış paraların bulunduğu anlaşıldığı takdirde bu tutarlar, zamanaşımına uğratan sorumluları borçlandırmak ve eski borç kayıtlarını kapatmak üzere bu hesaba alacak ve borç kaydedilir.

4) Fazla veya yersiz ödenmesinden dolayı muhasebe birimlerince doğrudan kişilerden alacaklar hesabına alınan ana para veya faiz tutarlarından, kısmen veya tamamen yersiz veya yanlışlıkla alındığı anlaşılanlar, kayıtlardan çıkarılmak üzere bu hesaba alacak, 630-Giderler Hesabına veya ilgili diğer hesaplara borç kaydedilir.

5) Herhangi bir hesaba alacak kaydı suretiyle kişilerden alacaklar hesabına kaydedilen tutarların tamamının veya bir kısmının bu hesaba yersiz kaydedildiği anlaşıldığı takdirde, yersiz kaydedilen tutar bu hesaba alacak, ilgili hesaba borç kaydedilir.

6) Sözleşmelerinde yabancı para cinsinden tahsiline ilişkin hükümler bulunan bu hesapta kayıtlı alacakların ay sonlarında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru üzerinden değerlemesi sonucu oluşan kur azalışı farkları bu hesaba alacak, 630-Giderler Hesabına borç kaydedilir.

7) Herhangi bir kanun veya kararla bu hesapta kayıtlı alacaklardan kısmen veya tamamen silinmesi gerekenler bu hesaba alacak, 630-Giderler Hesabına borç kaydedilir.

8) Kişilerden alacaklar hesabında kayıtlı diğer yabancı para cinsinden alacaklara ait bakiyelerin ay sonu Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden değerlemesi sonucunda oluşan kur azalışı farkları bu hesaba alacak, 630-Giderler Hesabına borç kaydedilir.

MUHASEBAT GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GENEL TEBLİĞİ

(SIRA NO:16)

KİŞİLERDEN ALACAKLAR

GİRİŞ

Bilindiği gibi;

1- Bütçe içi ve bütçe dışı işlemlerden doğan yersiz, fazla ve haksız ödemeler,

2- Çalınan, kaybedilen veya zimmete geçirilen ya da yersiz ve kanunsuz harcanan ayniyat bedelleri,

3- Mecburi hizmet kaydıyla okutulan, staj için yurt dışına gönderilen öğrenci, öğretmen, memur, araştırma görevlisi ve benzerlerinden başarılı olamayan veya herhangi bir şekilde akdini ihlal edenler için yapılan harcamalardan geri alınması gereken tutarlar,

4- Kendilerinin muhafazası altında bulunan nakit, menkul kıymet, pul ve değerlerden çalınan, kaybedilen veya zimmete geçirilenler,

5- Kendilerine sayman nam ve hesabına tahsil yetkisi verilenlerin tahsil ettikleri paralardan zimmete geçirilenler,

6- Yukarıda sayılanlar için tahakkuk ettirilecek faizler ile Bakanlıkça kişilerden alacaklar hesabında izlenmesi gerektiği bildirilenler,

kişilerden alacaklar konusunu oluşturmaktadır.

Vergi ve benzeri Devlet alacakları ile mahkemelerce verilip saymanlıklara tebliğ edilen ilamlar içinde bulunan mahkeme giderleri, vekalet ücretleri ve para cezaları gibi alacaklar bu kapsamda olmadığından, kişilerden alacaklar hesabında izlenmeyecektir.

Ayrıca, kişilerden alacaklar hesabına alınacak tutarın, Sayıştay Genel Kurulunun 12/2/1981 tarihli ve 4107/1 sayılı Kararı uyarınca, Sayıştay denetimine giren idare ve kurumların saymanlık hesaplarının incelenmesi sonunda saptanan mevzuata aykırı ödemelerden genel bütçeli dairelere ilişkin bulunanların, vergi kesintileri düşüldükten sonra kalan tutarlar üzerinden; katma bütçeli dairelerle diğer kuruluşlara ilişkin olanların ise, bütçelerine gider olarak kaydedilen kesintisiz tutarlar üzerinden hesaplanması gerekmektedir.

Diğer taraftan, Hazine lehine doğan ilamlı veya ilamsız bütün alacaklar saymanlıklarca, sorumluları veya borçluları adına borç kaydedilecek ve özel kanunlarındaki hükümlere göre veya takas suretiyle ya da icra yoluyla takip ve tahsil edilecektir. Borç kayıtları yapılan bu tutarlardan tahsil edilenler ile af veya tahsil olanağı kalmaması nedeniyle silinecek olanların ise, hesaplardan usulüne göre çıkarılması gerekmektedir.

Söz konusu alacakların, alacağın çeşidi ve doğuş şekline göre doğru olarak saymanlık kayıtlarına alınmasında, ilgili mevzuat ve yargı kararları uyarınca takip ve tahsil edilmesinde uygulama birliği sağlanması bakımından, aşağıdaki açıklamaların yapılması gerekli görülmüştür.

III- MECBURİ HİZMET YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ YERİNE

GETİRMEYENLERLE İLGİLİ İŞLEMLER

HİZMET YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ YERİNE GETİRMEYENLERİN

MALİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ

657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun;

1- 78 inci maddesi gereğince, mesleklerine ait öğrenimini bitirerek Devlet memurluğuna alınmış ve asli olarak atanmış olup, mesleklerine ait hizmetlerde yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak veya staj yapmak üzere dış memleketlere gönderilenlerden,

a) Kendilerine tanınan süre bitiminde görevlerine başlamayanlar, aylık ve yol giderleri de dahil olmak üzere kendilerine kurumca yapılmış bulunan bütün masrafları iki kat olarak,

b) Bunlardan göreve başladıktan sonra mecburi hizmetini tamamlamadan ayrılanlar veya bir ceza sebebi ile memurluktan çıkarılmış olanlar eksik kalan mecburi hizmet süresi ile orantılı miktarı iki kat olarak,

2- 223 üncü maddesinin ikinci fıkrası gereğince, kurumlarca açılan okullarda öğrenimleri sırasında Devlet hesabına okuma hakkını kaybeden veya öğrenim kurumunu terk edenler, kurumlarca kendileri için yapılan masrafları (Özel kanun ve yüklenme senedi hükümleri saklı kalmak kaydıyla) faiziyle birlikte,

3- 224 üncü maddesi gereğince, mecburi hizmet karşılığı Devlet hesabına yurt içi veya yurt dışında okutulan ya da yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak veya staj yapmak üzere 3 ay ve daha fazla süreyle dış memleketlere gönderilen memurlardan;

a) İlgili mevzuatında belirlenen süre içinde mecburi hizmet yükümlülüğünü yerine getirmek için başvurmayanlar veya atanma için gerekli belgeleri tamamlamayanlar, 225 inci madde uyarınca, yol giderleri de dahil olmak üzere, kendilerine kurumlarınca yapılmış bütün giderleri yüzde elli fazlasıyla,

b) Atandıktan sonra mecburi hizmetini tamamlamadan ayrılan veya bir ceza sebebiyle görevine son verilenler, 225 inci madde uyarınca, mecburi hizmetin eksik kısmı ile orantılı tutarı yüzde elli fazlasıyla,

4- Ek 34 üncü maddesi gereğince;

a) İlgili kanunlarına göre öğrenim yapmak, yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak, staj yapmak veya benzeri bir nedenle geçici süreli görevlendirilmek suretiyle, üç ay veya daha fazla süre ile yurt dışına gönderilen kamu personelinden ve 8/4/1929 tarihli ve 1416 sayılı Kanun hükümleri uyarınca yurt dışına gönderilen öğrencilerden mecburi hizmet yükümlülüğünü yerine getirmeden ayrılanlar ile eğitimdeki başarısızlığı veya kendi kusuru nedeniyle yurt dışından geri çağrılan ya da başarısız olarak geri dönenler; kendileri için kurumlarınca fiilen döviz olarak yapılmış olan her türlü masrafları aynı döviz cins ve miktarı üzerinden borçlandırılarak, tahsil tarihindeki T.C. Merkez Bankasınca tespit ve ilan edilen efektif satış kuru üzerinden Türk Lirası olarak,

b) 30/4/1992 tarihli ve 3797 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinin (ı) bendi kapsamında yurt dışına gönderilenlerden, eğitimdeki başarısızlığı veya kendi kusuru nedeniyle yurt dışından geri çağrılan ya da başarısız olarak geri dönenler, kendileri için fiilen döviz olarak yapılmış olan her türlü masrafların tamamını, tahsil tarihindeki T.C. Merkez Bankasınca tespit ve ilan edilen efektif satış kuru üzerinden Türk Lirası olarak,

ödemek zorundadırlar.

Ayrıca, 657 sayılı Kanunun 80 inci maddesi uyarınca çıkarılan “Yetiştirilmek Amacıyla Yurt Dışına Gönderilecek Devlet Memurları Hakkında Yönetmelik”in 17 nci maddesi ile Kanunun ek 34 üncü maddesi hükümleri uyarınca, kurumlarınca bu memurlardan Maliye Bakanlığı tarafından (Özel Kanunlarına göre Devlet hesabına okutulan öğrencilerden ise özel kanunlarındaki hükümlere göre) hazırlanan “Yüklenme Senedi ile Muteber İmzalı Müteselsil Kefalet Senedi” alınması gerekmektedir.

Mecburi hizmet yükümlülüklerini yerine getirmeyenlerin ödemek zorunda oldukları giderler ile yurt dışına gönderilecek personelden alınacak yüklenme senedi ile kefalet senedine göre istenecek toplam bedelin tahsilinde, aşağıdaki bölümlerde yapılan açıklamalara göre işlem yapılması gerekmektedir.

B- YURT İÇİNDE OKUMA GİDERLERİNE İLİŞKİN İŞLEMLER

Yukarıdaki (A) bölümünün (2) numaralı bendinde belirtilenler, kurumlarca kendileri için yapılan masrafları (Özel kanun ve yüklenme senedi hükümleri saklı kalmak kaydıyla) faiziyle birlikte, (3) numaralı bendindeki yurt içinde Devlet hesabına okutulanlardan yükümlülüğünü yerine getirmeyenler ise, kendilerine kurumca yapılmış bütün giderleri yüzde elli fazlasıyla ödemek zorundadırlar.

Ancak, 657 sayılı Kanuna 4160 sayılı Kanunla eklenen ek 35 inci maddede, yurt dışında okutulanlar ile Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından okutulanlar hariç olmak üzere; maddenin yürürlüğe girdiği (19/7/1996) tarihten itibaren, personel kanunları ve diğer özel kanun hükümlerine göre kamu kurum ve kuruluşları tarafından okutulacak yeni öğrencilere mecburi hizmet yükümlülüğü getirilemeyeceği, maddenin yürürlüğe girdiği tarihte mecburi hizmet karşılığı okutulan öğrencilerin mezuniyetlerinden veya memuriyete atanmalarından sonra kurumlarından mecburi hizmet yükümlülüklerinin kaldırılmasını talep edebilecekleri, bu durumda 1/1/1995 tarihinden önce mecburi hizmet yükümlülüğünü ihlal edenlerin borçları da dahil olmak üzere mecburi hizmet yükümlülüklerinin ve tazminat borçlarının ortadan kalkacağı, hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda değinilen madde hükümlerine göre;

1- Devlet hesabına okuyan öğrencilerden okuma hakkını kaybeden veya öğrenim kurumunu terk edenler için yapılmış masraflar kendilerinden (Özel kanun ve yüklenme senedi hükümleri saklı kalmak kaydıyla), bu Tebliğin I. Bölümünün (C) fıkrasındaki açıklamalara göre faizi ile birlikte tahsil edilmesi gerekmektedir.

Borçların tahsilinde aşağıdaki esaslara uyulacaktır.

a) Burs giderleri ile Devlet adına yatılı okulda okuyan öğrencilere yapılacak her türlü giderler okulun bağlı bulunduğu saymanlıkça ödendiğinden, ilgili şahıs adına çıkarılan borçların kayıt ve takibi de bu saymanlıkça yapılacaktır. Bu bakımdan, okullardan her ne sebeple olursa olsun ayrılan öğrencilere ait masraf çizelgeleri ilgili okullar tarafından, borç kaydı için açıklayıcı bir yazı ekinde saymanlığa gönderilecek, masraf çizelgesini alan saymanlıkça da söz konusu tutar, ilgilisi adına kişilerden alacaklar hesabına alınarak takibata girişilecektir.

İlgili okul tahakkuk memuru ve ita amirinin de onayını taşıması zorunlu olan masraf cetvellerinin ihtiva ettiği tutarların sıhhatinden tahakkuk memuru ve ita amiri sorumlu olacaklarından, bu hususa özellikle dikkat etmeleri gerekmektedir.

b) Borçlunun taksit talebinde bulunması halinde, saymanlıkça yükümlüden alınacak olan taksitlendirme talep dilekçesi Bakanlığımız Başhukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğüne gönderilecektir. Taksitlendirme ile ilgili Bakanlık onayı gelinceye kadar; ileride alınacak talimata göre hareket edilmek kaydıyla, dilekçede belirtilen ilk taksit miktarı hemen, takip eden taksitler de düzenli olarak her ay tahsil edilecektir.

Taksitlendirme onayı Bakanlıktan saymanlığa geldiğinde onayda öngörüldüğü şekilde işlem yapılacaktır. Onayda kararlaştırılan taksit miktarı ödenen taksit miktarından fazla olduğu takdirde, onay tarihine kadar olan toplam fark borçludan derhal tahsil edilecektir. Ayrıca, saymanlıkça borçludan alınacak olan noterde tanzim edilmiş re'sen borç senedi ve kefaletname (taksitlerini her ay düzenli olarak ödeyeceğine dair) Bakanlıktan gelen taksitlendirme onayı ile birlikte ilgilinin dosyasına konularak, belirlenmiş taksitlerin düzenli olarak tahsiline devam edilecektir.

Borcun aslının tahsili sırasında herhangi bir nedenle faizi tahsil edilemez ise; idarenin faiz isteminin reddedilmesine yol açabilecek sakıncaların önlenmesi bakımından, asıl borcun tamamı veya son taksit tahsil edilirken düzenlenecek alındıya “Faize ilişkin talep hakkı saklıdır.” şerhi konulacaktır. Son taksit ödemesinde faiz ödenmez ise hükmen tahsili yoluna gidilecektir.

c) Sözleşmesinde belirtilen borç tutarını ödemeye yanaşmayan borçlular ile taksitlerinin vadesini aksattığı anlaşılan borçlular hakkında dava açılmak veya icra takibi yapılmak üzere, alacaklı olan saymanlık adı açıkça belirtilmek suretiyle, borçlunun dosyası, saymanlıkca, o yer Muhakemat Müdürlüğüne veya Hazine Avukatlığına; Muhakemat Müdürlüğü veya Hazine Avukatlığı bulunmayan yerlerde, 4353 sayılı Kanunun 18 inci maddesinin son fıkrası uyarınca, alacak hangi bakanlığa ait ise ilgili bakanlığın o mahaldeki yetkili daire amirliğine gönderilecektir.

2- 657 sayılı Kanunun ek 35 inci maddesinin yürürlüğe girdiği 19/7/1996 tarihinde mecburi hizmet karşılığı okutulmakta olan öğrencilerin tazminat borçları ile 1/1/1995 tarihinden önce mecburi hizmet yükümlülüğünü ihlal edenlerin borçları ortadan kaldırıldığından, kuruluşlarca, bu durumda olanlara borç çıkarılmayacaktır. Kurumlarınca borç çıkarılarak tahsili için saymanlığa bildirilmiş olanların borçlarının terkini hususunda ilgili kuruluş, saymanlığı bilgilendirecek, saymanlık da kayıtlarına alınmış bu borçlar için Bakanlığımıza terkin önerisinde bulunacaktır.

3- Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından okutulanlardan yükümlülüklerini yerine getirmeyen ve taahhüdünü ihlal edenler hakkında özel kanunlarındaki hükümlere göre işlem yapılacaktır.

C- YURT DIŞI EĞİTİM MASRAFLARI İLE İLGİLİ İŞLEMLER

Yukarıdaki (A) bölümünün (1) numaralı bendinde belirtilenler ile (3) numaralı bendinde belirtilenlerden yurt dışında okutulan ya da yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak, staj yapmak veya benzeri bir nedenle geçici süreli görevlendirilmek suretiyle, üç ay veya daha fazla süre ile yurt dışına gönderilen memurlar ve (4) numaralı bentte belirtilenler, kurumlarınca kendilerine yapılan masrafları Kanunda belirtilen fazlası veya misliyle (%50 fazlası veya iki katı gibi), döviz cinsinden fiilen yapılan harcamaları ise aynı cins ve miktarda döviz cinsinden borcun tahsil tarihindeki T.C. Merkez Bankasınca tespit ve ilan edilen efektif satış kuru üzerinden Türk Lirası olarak ödemek zorundadırlar.

Sözleşmelerinde aksine bir hüküm bulunmadıkça, kapsamdaki kişilere kurumlarınca yapılan tüm masrafların (aylık, yolluk, kitap ve yayın alımı, sağlık sigortası harcamaları vb.) geri alınması esastır. Bu masraflar Türk Lirası ve döviz olarak yapılmaktadır. 657 sayılı Kanunun Ek 34 üncü maddesi, bu kişilere döviz cinsinden yapılan harcamaların borçlandırılmasını ve tahsil esaslarını ayrıca düzenlemiştir. Bu nedenle kapsamdaki kişilere çıkarılacak toplam borcun hesaplanmasında, Türk Lirası olarak yapılan harcamaların ayrı, döviz cinsinden yapılan harcamaların ayrı dikkate alınması gerekir.

1- Yüklenme Senedi ile Muteber İmzalı Müteselsil Kefalet Senedi

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 80 inci maddesi hükmüne göre çıkarılarak 21/1/1974 tarihli ve 7/ 7756 sayılı BKK ile yürürlüğe konulan “Yetiştirilmek Amacıyla Yurt Dışına Gönderilecek Devlet Memurları Hakkında Yönetmelik”in 17 nci maddesi ve aynı Kanunun Ek 34 üncü maddesi gereğince, Bakanlığımızca hazırlanan “Yüklenme Senedi ile Muteber İmzalı Müteselsil Kefalet Senedi” bu Tebliğin ekindedir (Ek-2).

a) Yüklenme ve kefalet senedi; kamu hizmetinin yerine getirilmesinde görev alan ve ilgili kanunlarına göre öğrenim yapmak, yetiştirilmek, eğitilmek, bilgilerini artırmak, staj yapmak veya benzeri bir nedenle geçici süreli görevlendirilmek suretiyle, üç ay veya daha fazla süre ile yurt dışına gönderilen kamu personelinden, 3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanunun 19 uncu maddesine 492 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile eklenen (ı) bendi hükmü uyarınca yüksek öğrenim görmeleri için yurt dışına gönderilen öğrencilerden, 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun ve diğer kanun hükümleri uyarınca yurt dışına gönderilen öğrencilerden alınacaktır.

b) 30/4/1992 tarihli ve 3797 sayılı Kanunun 19 uncu maddesi ile 8/4/1929 tarihli ve 1416 sayılı Kanun hükümlerine göre yurt dışına gönderilecek öğrencilerden alınacak Yüklenme Senedi ile Muteber İmzalı Müteselsil Kefalet Senedinde, bu Tebliğle belirlenen borçlandırma ve tahsilata ilişkin esaslara ve ilgili mevzuat hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla kurumca gerekli görülen maddeler ilave edilebilecektir.

c) Düzenlenen senetlerin, müşterek borçlu ve müteselsil kefilin memur olması durumunda senedin her sayfasının taahhütte bulunan personel ile kefillerince birim amirlerinin huzurunda imzalanması ve imzalarının birim amirlerince onaylanması kaydıyla ayrıca noterde onaylatılması zorunluluğu bulunmamaktadır. Müşterek borçlu ve müteselsil kefilin memur olmaması durumunda senetteki imzalar notere onaylattırılacaktır.

Öğrencilerden alınacak yüklenme senedi ile muteber imzalı müteselsil kefaletnamenin noterden onaylatılması zorunludur.

d) Düzenlenecek senetlerden (488 sayılı Damga Vergisi Kanununun muafiyet ve istisna hükümleri dikkate alınarak) gerekenlere damga pulu yapıştırılarak, yüklenici ve kefiller tarafından imzalanacaktır.

2- Mecburi Hizmet Yükümlülüklerini İhlal Edenlerde Borcun Doğuşu ve Faiz Başlangıç Tarihi:

Yargıtayın 05/6/1957 tarihli ve E.12, K.21 sayılı Kararında; Devlet ve resmi daireler hesabına okutulan;

- Tahsillerini bitirmeden kendi kusurları nedeniyle okuldan çıkarılan veya haklı bir sebep olmaksızın tahsilini bırakan öğrencilerden,

- Tahsillerini tamamladıktan sonra kanun ve taahhütleri gereğince yerine getirmekle yükümlü oldukları mecburi hizmetten kendi kusurları yüzünden çıkarılanlar veya haklı bir sebep olmaksızın mecburi hizmet süresini tamamlamadan bu hizmeti bırakanlardan,

aranılacak okul masraflarına ilişkin faizin başlangıç tarihi, ilgili kanun veya taahhütnamede faiz başlangıcının, masrafın gerçekleştiği veya harcandığı tarih olduğu açıkça yazılı olmadığı ve gösterilmemiş bulunduğu durumlarda, öğrencinin okulla veya hizmetle ilişiğinin kesildiği (taahhüdün ihlal edildiği) tarih olduğu belirtilmektedir.

Buna göre, özel kanunlarında veya yüklenme ve kefalet senetlerinde aksine bir hüküm bulunmadıkça faiz başlangıç tarihi borç aslı için taahhüdün ihlal edildiği tarih, cezai şart için ise temerrüde düşürüldüğü tarih olarak kabul edilecektir.

3- Harcamaların Tahakkuk Dairelerince Takibine İlişkin Esaslar:

Taahhüdünü ihlal eden kamu personelinden, kurumca kendisi için yurt dışına gönderilme nedeniyle yapılan tüm harcamaların geri alınması gerektiğinden, tahakkuk dairelerince, yurt dışına gönderilen her bir personel için “Yurt Dışına Gönderilen Kamu Personeline Yapılan Harcamalar Takip Listesi” (Ek-3) açılacak ve ilgiliye Türk Lirası ve fiilen döviz cinsinden yapılan harcamalar, ayrı ayrı bu listeye kaydedilerek izlenecektir.

Taahhüdünü ihlal edenlerin borçlarının ve buna uygulanacak faizin hesaplanmasında, birinci paragrafta tutulması öngörülen listelerde kayıtlı Türk Lirası cinsinden harcama tutarı ve döviz cinsinden fiili harcama tutarı ayrı ayrı esas alınacaktır.

4- Borçların Saymanlıklara Bildirilmesi ve Tahsilinde Uygulanacak Esaslar:

Taahhüdünü ihlal eden personelden tahsili gereken tutarlar, dairelerince düzenlenecek “Yurt Dışına Gönderilenlerden Yükümlülüklerini Yerine Getirmeyenlere Ait Borç Bildirimi”nde (Ek-4) gösterilecektir. Üç nüsha olarak düzenlenecek borç bildiriminin bir nüshası borçluya tebliğ edilecek, bir nüshası harcamalar takip listesi (Ek-3) ve yüklenme senedi ile muteber imzalı müteselsil kefalet senedinin tasdikli bir örneği ile birlikte tahsilatı yapacak ilgili saymanlığa gönderilecektir. Üçüncü nüshası ise dairelerinde saklanacaktır.

Hesaplanan borç miktarının, ilgilinin durumu ve ödettirilecek meblağ dikkate alınarak yapılacak taksitlendirmelere ilişkin taahhütnamelerde, yabancı para cinsinden olan borçların döviz cinsinden taksitlendirilmesine ve ödemenin, ödeme tarihindeki T.C. Merkez Bankası efektif satış kuru uygulanmak suretiyle Türk Lirası olarak yapılacağına, taksitlerin vadesinde ödenmediği takdirde tüm alacağın muaccel olacağına ve temerrüt faizi uygulanacağına dair hükümlere yer verilecektir. Ayrıca, özel kanunlarında belirtilen tutarı geçen alacaklarda taksitlendirme yetkisinin, kanununda öngörülen durumlarda Sayıştayın görüşü üzerine, Bakanlığımız (Başhukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü) vasıtasıyla kullanılması gerekmektedir.

Taksitlerin tahsili sırasında, o zamana kadar hesaplanacak faizin ödenmemesi halinde, taksit ödemelerine ilişkin alındı üzerlerine “Faize ilişkin talep hakkı saklıdır.”şerhi konulacaktır.

Saymanlıklarca, idarelerden gelen borç bildirimi ve eki harcama takip listesindeki bilgilerin birbiriyle uyumlu olduğu kontrol edildikten sonra;

a) Borç bildirim fişinde döviz cinsinden gösterilen borç tutarı, işlemin yapıldığı tarihte T.C. Merkez Bankasınca tespit ve ilan olunan efektif satış kuru uygulanmak suretiyle Türk Lirasına çevrilecek ve bulunan bu tutar, düzenlenecek muhasebeleştirme belgesiyle (yurt dışı masrafları yabancı para cinsinden kişi borcu açıklaması yapılarak) ilgili adına kişilerden alacaklar hesabına kaydedilecektir.

Borcun döviz cinsinden tutarı muhasebeleştirme belgesinin açıklama bölümünde ve her bir borçlu için tutulacak “Yurt Dışına Eğitim, Staj, İhtisas Amacıyla Gönderilenlere Ait Borç Takip ve Değerleme Fişi”nde (Ek-5) mutlaka gösterilecektir.

b) Döviz cinsinden borcun tahsilinde, döviz cinsinden taksitlendirilen borcun taksitleri, öncelikle Tebliğin I. Kısım (C) bölümündeki açıklamalara göre, tahsil tarihindeki T.C. Merkez Bankasınca tespit ve ilan olunan efektif satış kuru uygulanmak suretiyle Türk Lirası cinsinden tahsil edilecektir. Tahsil edilen Türk Lirası karşılığı döviz miktarı, ilgilinin alacak izleme dosyasında döviz cinsinden gösterilen borç tutarından düşülecektir.

c) Her bir borçlunun döviz cinsinden kalan borç tutarı ay sonlarında, o gün için T.C. Merkez Bankasınca tespit ve ilan olunan efektif satış kuru uygulanmak suretiyle Türk Lirasına çevrilecek ve bu tutar ile borçlunun en son işlem tarihi itibarıyla Türk Lirası cinsinden kalan borç tutarı arasındaki kişi aleyhine olan fark, düzenlenecek muhasebeleştirme belgesiyle (Kişi aleyhine kur farkından doğan borç açıklaması yapılarak) ilgili adına borç kaydedilecektir.

Ay sonlarında yukarıda belirtildiği şekilde yapılan değerleme sonucunda bulunan Türk Lirası tutarı, borçlunun en son işlem tarihi itibarıyla Türk Lirası cinsinden kalan borç tutarından az olduğu takdirde; kişi lehine olan aradaki farkın, düzenlenecek muhasebeleştirme belgesiyle (Kişi lehine kur farkı nedeniyle terkin açıklaması yapılarak) ters kayıtla hesaplardan çıkarılarak borcun azaltılması gerekir.

Bu işlemler “Yurt Dışına Eğitim, Staj, İhtisas Amacıyla Gönderilenlere Ait Borç Takip ve Değerleme Fişi”nde (Ek-5) olduğu gibi gösterilecektir.

d) Borç bildirim fişinde Türk Lirası cinsinden gösterilen tutar, düzenlenecek ayrı bir muhasebeleştirme belgesi ile (Yurt dışı masrafları Türk Lirası cinsinden kişilerden alacaklar açıklaması yapılarak) aynı ilgili adına ayrıca borç kaydedilecektir.

Lirası cinsinden yapılan harcamalara ilişkin bu borcun taksitlerinin tahsili sırasında, Tebliğin I. Kısım (C) bölümündeki açıklamalara göre hesaplanan faizin tahsil edilememesi durumunda, taksit ödemelerine ilişkin alındı üzerlerine “Faize ilişkin talep hakkı saklıdır.” şerhi konulacaktır.

e) Gerek yabancı para alacakları gerekse Türk Lirası cinsinden alacaklar için hesaplanan kanuni faiz ve temerrüt faizlerinin de borçluları adına kişilerden alacaklar hesabına kaydedilmesi ve faiz tahsilatının bu borçlardan düşülmesine ilişkin muhasebe kayıtlarının tesis edilmesi zorunludur.

ÖRNEK:

Hacettepe Üniversitesinde araştırma görevlisi olarak çalışan Mehmet NOYAN mesleği ile ilgili araştırma ve staj yapmak üzere 7 ay süreyle Amerika Birleşik Devletleri’ne gönderilmiştir. Adı geçene yapılan ödemeler ile taahhüdünü ihlal ettiği tarih aşağıda gösterildiği gibidir. Kişinin yüklenme senedinde harcamaların geri tahsilinde misli cezai şart da bulunmaktadır.

Veriler:

- TL olarak yapılan toplam harcama :250.000.000

- USD olarak yapılan harcama : 12.000

- Taahhüt ihlal tarihi : 01.11.2001

- Borç kaydı işlem tarihi TCMB efektif satış kuru : 1.456.500

- Ödeme süresi :5 yıl içinde, 2500, 4000, 5500 Dolar olarak ödenecek, faizi ise son taksitle birlikte ödenecektir. TL borcu ise aynı tarihlerde, 150.000.000, 150.000.000 ve 200.000.000 Lira olarak (faiz son taksitle) ödenecektir.

- 1 inci taksidin yatırıldığı tarih : 01.02.2002

- 1 inci takside uygulanan TCMB efektif satış kuru : 1.467.000

- Şubat ayı sonu değerleme TCMB efektif satış kuru : 1.495.000

- Mart ayı sonu değerleme TCMB efektif satış kuru : 1.450.000

- Nisan ayı sonu değerleme TCMB efektif satış kuru : 1.460.000

- 2 nci taksidin yatırıldığı tarih : 01.05.2002

- 2 nci taksitte uygulanan TCMB efektif satış kuru : 1.500.000

- Mayıs ayı sonu değerleme TCMB efektif satış kuru : 1.575.000

- 3 üncü taksidin yatırıldığı tarih : 01.06.2002

- 3 üncü taksitte uygulanan TCMB efektif satış kuru : 1.650.000

- Yabancı para cinsinden bir yıl vadeli hesaplara Devlet bankalarınca uygulanan en

yüksek faiz oranı %12, TL cinsinden ise kanuni faiz oranı %60 olarak kabul edilmiştir.

ÇÖZÜM:

Tahakkuk daireleri kurum bütçesinden yapılan Türk Lirası ve döviz cinsinden harcamalar takip listesini (Ek-3) örnek formda olduğu gibi dolduracaktır. Ayrıca tanzim edeceği borç bildirimi (Ek-4) formunda TL ve döviz cinsinden yapılan harcamalar toplamını ayrı ayrı ilgili alanlara yazmak suretiyle gösterecek, misli ceza şartı bulunması halinde (örneğimizde 2 misli alınmıştır.) misli ceza tutarına da yer verilecektir.

Borç bildiriminin ilgiliye tebliğini takiben söz konusu belgeler ilgiliye ait yüklenme senedinin bir örneği, tebligat yazısı, bu konuda kurum yetkili organlarınca alınan taahhüdün ihlaline ilişkin karar veya onay, taksitlendirme taahhütnamesi ve bu konuda yetkili makamın muvafakat yazısı ile birlikte saymanlığa gönderilecektir. Saymanlık Türk Lirası cinsinden olan alacağı ayrı, döviz cinsinden olan ancak Türk Lirası olarak tahsil edilecek alacağı ayrı, ama aynı (Ek-5) fişte takip edecektir.

1- Saymanlıkça, borç bildirim (Ek-4) formunda görülen Türk Lirası cinsinden harcamaları ve buna ilave edeceği misli ceza tutarı bir kalemde kişilerden alacaklar hesabına kaydedilecek, taksitlendirmeye ilişkin taahhütnamede öngörülen taksitler halinde tahsil edilecektir. Taksitlendirme talebi sonuçlanıncaya kadar borçlu tarafından yapılan ödemeler, alındı üzerine “Faize ilişkin talep hakkı saklıdır.”şerhi verilmek suretiyle tahsil edilecektir. Taksitlendirme talebi sonucuna göre, yapılan ödemeler vadesi geçmiş taksitlere sayılacaktır.

2- Borç bildiriminde (Ek-4) döviz cinsinden gösterilen tutarın işlem tarihi itibarıyla TCMB efektif satış kuru uygulanmak suretiyle bulunacak (12.000x1.456.500=17.478.000.000) Türk Lirası karşılığı tutar kişilerden alacaklar hesabına alınacak, ayrıca borcun döviz cinsinden tutarı (12.000), ilgilinin alacak izleme dosyasında döviz cinsinden gösterilen borç tutarından düşülecektir.

Döviz cinsinden takip edilecek bu borç taksitlendirme taahhütnamesinde öngörülen sürelerde taksitler halinde, tahsil tarihindeki TCMB efektif satış kuru uygulanmak suretiyle Türk Lirası olarak tahsil edilecektir. Buna göre;

a) 1/2/2002 tarihinde ödenecek 1. taksit tutarı olan 2.500 USD karşılığı 3.667.500.000 Türk Lirası tahsil edildiğinde “7” no.lu sütuna kaydedilecektir. Döviz cinsinden tutarları ise “8” no.lu sütuna kaydedilecek, tahsilat karşılığı Türk Lirası tutarı ve döviz cinsinden tutarı 9 ve 10 no.lu sütun tutarlarından düşülecektir.

Aynı tarihte aynı kişinin Türk Lirası cinsinden olan borcu için de 1. taksiti yatırması gerektiğinden, bu kişi Türk Lirası cinsinden borcunun 1. taksiti olan 150.000.000 lira olarak tahsil edilecek tutar Alacak Takip ve Değerleme Fişinde (Ek-5) ilgili sütunlara kaydedilecek, yapılan tahsilat borç tutarından düşülecektir.(İkinci takside ilişkin işlemler konusunda (Ek-5) tabloyu inceleyiniz).

b) Döviz cinsinden bakiye borcun her ayın son iş günü itibarıyla değerlemesi yapılacak (9.500x1.495.000=14.202.500.000) ve bulunan döviz karşılığı Türk Lirası tutarı ile kayıtlarda yer alan Türk Lirası cinsinden borç tutarı arasındaki (14.202.500.000-13.810.500.000=392.000.000) kişi aleyhine oluşan fark (7) numaralı sütuna kaydedilecek, kişi aleyhine meydana gelen bu fark (9) numaralı sütun tutarına eklenerek değerleme tarihi itibarıyla döviz cinsinden borç tutarının karşılığı Türk Lirasının kayıtlara yansıtılması sağlanmış olacaktır.

Mart ayı sonunda yapılan değerleme sonucu bulunan Türk Lirası cinsinden borç tutarı ile (9.500x1.450.000=13.775.000.000) kayıtlı Türk Lirası borç tutarı arasındaki kişi lehine oluşan fark (14.202.500.000-13.775.000.000=427.500.000) kişinin Türk Lirası cinsinden kayıtlı borç tutarından (9 numaralı sütunda yer alan bir önceki borç tutarından) düşülecek ve bu bölümün (4) numaralı fıkrasının (c) bendinde açıklandığı şekilde ters kayıt yapılarak kişi adına kayıtlı Türk Lirası cinsinden borcu azaltılacaktır.

c) Müteakip her taksidin tahsilinde yukarıda belirtildiği gibi işlemler borç bitene kadar devam ettirilecektir.

Son taksitle birlikte faiz ödemesi de yapılacağından faiz hesaplanması ve kişilerden alacaklar hesabına kaydedilerek tahsilatının yapılması gerekir. Örneğimize göre;

- İhlal tarihi ile ilk taksidin yatırıldığı tarih arasında (1/11/2002-1/2/2002) 3 aylık süre için (12.000x %12x 3/12=360 USD),

- İhlal tarihi ile ikinci taksidin yatırıldığı tarih arasında bakiye 9.500 USD’ye (1/11/2002-1/5/2002) 6 aylık sürede için (12.000x %12x 6/12=570 USD),

- İhlal tarihi ile son taksidin yatırıldığı tarih arasında bakiye 5.500 USD’ye (1/11/2002-1/6/2002) 7 aylık süre için (5.500x %12x 7/12=385 USD),

olmak üzere, toplam 1.315 USD faiz tahakkuk ettirilecek ve ilgili adına kayıtlara alınarak tahsil tarihindeki efektif satış kuru üzerinden (1.315x 1.650.000=2.169.750.000) Türk Lirası olarak tahsil edilecektir.

Türk Lirası cinsinden borca uygulanacak faiz de aynı sürelerle, ancak faiz oranı %60 alınmak suretiyle hesaplanacak ve bulunacak tutar (toplam 264.000.000 TL.) kayıtlara alınarak tahsil edilecektir.

(Bu konudaki örnek Ek-5 tabloda gösterilmiştir.)

5- Uygulamada Dikkat Edilecek Diğer Hususlar :

Yüklenme senetleri, kamu kurum ve kuruluşları tarafından yurt dışında eğitim, öğrenim gören veya staj yapan ya da ilgili kanunlarında öngörülen nedenlerle geçici görevli olarak yurt dışına gönderilen kişilerin yükümlülüklerini belirleyen ve sınırlarını çizen taahhütnamelerdir. Belli amaçlarla yurt dışına gönderilecek kamu personelinin, kendi iradeleri ile imzaladıkları yüklenme senetleri, bütün hükümleri ile birlikte geçerli ve tarafları bağlayıcı niteliktedir. Diğer taraftan, 4160 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin (d) bendinde; 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa eklenen Ek 34 üncü maddenin Kanunun yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği hükme bağlanmıştır. Bu nedenle;

a) Kanunun yayımlandığı 5/8/1996 tarihinden itibaren alınan yüklenme senetlerine dayanılarak yapılacak tahsilat işlemlerinde (Yüklenme senetlerindeki hükümlere bağlı kalınmak kaydıyla) bu Tebliğde yapılan açıklamalar ve belirlenen esaslara uyulması, 5/8/1996 tarihinden önce yurt dışına gönderilenlerden yükümlülüklerini yerine getirmeyenler hakkında ise muhtelif hukuki (Bütçe Kanunları gibi) düzenlemelere göre kendilerinden alınan yüklenme ve kefalet senedinde belirlenen (Örneğin: Fiilen döviz olarak yapılan masrafların %50 fazlasıyla, aynı döviz cinsinden ve aynı miktarda borçlandırılması gibi) esaslara göre işlemlerin sonuçlandırılması gerekmektedir.

b) Yabancı para cinsinden olan borçların taksitlerinin Türk Lirası cinsinden tahsilinde ve tahsil edilen tutarın döviz cinsi borçtan düşülmesinde, borcun vadesi ne olursa olsun, fiili ödeme tarihindeki T.C. Merkez Bankası efektif satış kuru esas alınacaktır.

c) 5/8/1996 tarihinden önce düzenlenen yüklenme senedi ile muteber imzalı müteselsil kefalet senedi veya re’sen taahhütnamelerde, borcun döviz cinsinden “aynen” tahsil edileceğine dair hükümlere yer verilmiş olması halinde bu borçlar, döviz olarak tahsil edilecek ve “döviz hesabı”na, kaydolunacaktır.

Bu tür borçların vadesinde döviz olarak ödenmemesi halinde, 818 sayılı Borçlar Kanununun 83 üncü maddesine 14/11/1990 tarihli ve 3678 sayılı Kanunla eklenen fıkra uyarınca, fiili ödeme tarihindeki T.C. Merkez Bankası efektif satış kuru uygulanarak tahsil edilmesi mümkün bulunmaktadır.

d) Taahhütname ve kefaletnamede taahhüdün ihlali halinde başkaca hüküm almaya gerek kalmaksızın borcun ödeneceği taahhüt edilmiş olmasına rağmen borcunu ödemeye yanaşmayanların borçları saymanlık kayıtlarına alındıktan sonra bu konuda oluşturulacak dosyalar dava veya icra yoluna gidilmesi için muhakemat müdürlüğü, hukuk müşavirliği veya hazine avukatlığına gönderilecektir.

Hazırlayan

Fatih ÜNAL

             İç Denetçi