Denetim Prosedürleri ve Kanıt Toplama Teknikleri
Denetim prosedürleri denetim görevi süresince, denetim kanıtı elde etmeye yönelik izlenecek yol ve yöntemleri gösterir. Bu prosedürler denetimin farklı aşamalarında birlikte ya da tek başına uygulanabilir. Denetim prosedürleri; kontrol testleri, analitik prosedürler ve doğrudan maddi doğrulama prosedürlerinden oluşur. Kontrol testleri, denetlenen kamu idaresinin muhasebe ve iç kontrol sistemlerinin, mali tablolarda önemli hata oluşmasını önleyecek şekilde kurulup kurulmadığına ve etkin olarak işleyip işlemediğine ilişkin denetim kanıtı elde etmek amacıyla test edilmesidir. Analitik prosedürler, mali ve mali olmayan verilerin, kendi içinde ve diğer verilerle aralarındaki rasyonel ilişkilere dayanarak mali bilgilerin değerlendirilmesini ifade eder. Doğrudan maddi doğrulama prosedürleri, denetçi tarafından işlemlerin ve hesapların tamlığı, geçerliliği, doğruluğu ve uygunluğuna ilişkin olarak gerçekleştirilen denetim süreçlerini kapsar ve mali rapor ve tablolara yansıyabilecek önemli hataları ortaya çıkarmak üzere denetim kanıtları elde etmek için hesap ve işlemler üzerinde yapılan detaylı incelemeleri ifade eder. İdari faaliyetlerin değerlendirilmesine ilişkin prosedürler, idare faaliyetlerinin değerlendirilmesi amacıyla yürütülen prosedürlerdir. Kamu idaresinin verimlilik ve kârlılık ilkeleri doğrultusunda yönetilip yönetilmediğinin, kuruluş amaçlarına ulaşmalarını teminen; idarefaaliyetlerininmevzuata, uzunvadelikalkınmaplanınaveplanınuygulamaprogramlarına uygunluğunun değerlendirilmesi amacıyla denetim kanıtı elde etmek üzere denetim hedefleri düzeyinde gerçekleştirilen prosedürlerdir. İdare faaliyetlerinin değerlendirilmesinde maddi doğrulama prosedürleri ve kontrol testlerinden faydalanılır.
Denetçi, denetim prosedürlerini uygularken aşağıda sayılan kanıt toplama tekniklerinden birini ya da bir kaçını kullanarak denetim kanıtı elde eder.
- Kayıt ve Belgelerin İncelenmesi, kayıt veya belgelerin, kâğıt üzerinde yazılı ya da elektronik ortamda veya başka şekillerde ve kamu idaresi içinde veya dışında üretilmiş olup olmadığına bakılmaksızın denetimini kapsar.
- Fiili-Fiziki İnceleme, maddi varlıkların ve sözleşme taahhütlerinin fiziki denetimini içerir. Örneğin; yerinde tespit, sayım vb. incelemeler.
- Gözlem, başkaları tarafından uygulanan süreç veya işlemlerin izlenmesini ve gözlemlenmesini ifade eder.
- Yazılı veya Sözlü Bilgi Alma, kamu idaresi içinden ya da dışından bilgi sahibi olan kişilerden bilgi edinmeyi ifade eder.
- Karşılaştırma, işlemlerin doğruluğunu araştırmak üzere yapılan kıyas, çapraz inceleme ve benzeri çalışmaları ifade eder.
- Teyit, kamu idaresi kayıtlarında yer alan bilgilerin doğrulanması için yapılan incelemeleri içerir. Örneğin banka hesabı kayıtları ile ilgili bankalarda yer alan kayıtların teyidi.
- Yeniden Hesaplama, mali tablolara kaynak teşkil eden belge ve kayıtların matematiksel doğruluğunun kontrol edilmesidir.
- Yeniden Uygulama, kamu idaresinin iç kontrol sistemlerince yerine getirilen süreç ya da kontrol mekanizmalarının, kamu idaresinden bağımsız bir şekilde, karşılaştırma amacı ile denetçi tarafından bizzat yerine getirilmesini ifade eder.
